Toshkent axborot texnologiyalari universiteti "axborot xavfsizligi" fakulteti

Nisbiylikning mexanik prinsipi yoki Galileyning nisbiylik prinsipi:

1. 
   Inesiyal sanoq sistemasining tinch holatda yoki to’g’ri chiziqli tekis harakatda ekanligini sistemasining ichida o’tkazildigan har qanday mexanik tajribalar yordamida aniqlab bo’lmaydi.
   
2. 
   Barcha inersiyal sanoq sistemalarida harakat qonunlari bir xil bo’ladi.
   

Noinersial sanoq sistemasi.

Tekis va to’g’ri chiziqli (ya’ni inertsiyasi bilan) harakatlanayotgan (yulduzga nisbatan) sanoq sistemasi inertsial sanoq sistemasi bo’ladi. Agar biron inertsial sanoq sistema boshqa shunday sistemaga nisbatan tezlanish bilan harakatlansa u holda bu sistema noinertsial sanoq sistema bo’ladi. Nyuton qonunlari faqat inertsial sanoq sistemalarida o’rinlidir.

Noinersial sanoq sistemalarda Nyuton qonunlari bajarilmaydi. Hususan, moddiy nuqta unga boshqa jismlar tomonidan hech qanday ta'sir koʻrsatilmasa ham noinersial sistemaga nisbatan oʻzining harkat holatini oʻzgartirishi mumkin. Masalan, toʻgʻri chiziqli tekis harakatlanayotgan vagonning shiftiga ip bilan osilgan sharcha poyezd tezlanish bilan harakatlanganda orqaga, u sekinlaganda esa oldinga ogʻadi, ya'ni vagon bilan bog'langan noinersial sistemaga nisbatan harakatga keladi. Vaholanki, bunda sharchaga hech qanday gorizontal kuchlar ta'sir etmaydi.