Toshkent axborot texnologiyalar unversiteti Televizion texnologiyalar

3. Ma’lumotlar bazasi modеllari va mohiyat-aloqa modеli.
Zamonaviy MBBTlari datalogik bosqichda xilma–xil MB bilan ishlashni 
ta’minlaydi. Hozirgi kunda eng ko‘p o‘rganilgan va keng ishlatiladigan ma’lumot 
modellari kiradi. Ma’lumot modeli, bu MB ni ma’lumot elementlari to‘plami 
orasidagi bog‘lanish strukturalarini tasvirlovchi umumiy sxemadir. Ma’lumot 
modeli tushunchasini aniq ta’rifini Kodd bergan. U ma’lumot modelini 3 ta kerakli 
komponentasini keltirgan: 
1 mavjud bo‘lgan ma’lumot strukturalarini aniqlash vositalari majmuasi; 

---

2 ma’lumotlarni qidirish va takomillashtirish uchun MB xolatiga 
qo‘llaniladigan amallar to‘plami; 
3 oshkor holda MB holatini aniqlovchi va bir butunligini ti’minlovchi 
vositalar to‘plami; 
Xozirgi kunda klassik xisoblashlarda 3 ta ma’lumot modeli ko‘p ishlatiladi: 

Ierarxik ma’lumot modeli; 

Tarmoqli ma’lumot modeli; 

Relyatsion MM. 
Har bir MB u yoki bu model asosida yoritiladi. Har bir MBBT esa u yoki bu 
ma’lumot modelini ta’minlaydi deyiladi. Masalan, ierarxik ma’lumot modeliga 
asoslangan tizim – ines tizimidir. Tarmoqli modellarda esa – BANK OS , SETOR, 
relyatsion modelga asoslangan tizimlar – Access, KARAT va boshqalar. 
Ierarxik modellar. Ierarxik modellarda yozuvlar daraxtsimon strukturali 
ko‘rinishda bo‘ladi. MBBT lardan ba’zi birlari faqat ierarxik tuzilishga ega 
bo‘lganlari bilan ishlatiladi. Ierarxik tuzilishli ma’lumotlar sodda yaratiladi. Bu 
ko‘pincha tadbiqlarda qulay, lekin ma’lumotlarni ko‘plari daraxtsimon strukturali 
bog‘lanish tabiatiga ega emas. “Mohiyat – aloqa” modeli predmet sohani 
tashkil etuvchi uchta asosiy komponentalardan foydalanib quriladi: