Toshkent axborot texnologiyalar universiteti samarqand

1. ISDNning tarmoq arxitekturasi 
ISDNning tarmoq arxitekturasi bir necha xizmat turlarini o’z ichiga oladi
Kommutatsiyalanmaydigan vositalar (ajratilgan raqamli kanallar); 
Umumiy foydalanuvchi kommutatsiyalangan telefonli tarmoq; 
Kommutatsiyalangan kanallar bilan ma`lumotlarni uzatuvchi tarmoq; 
Kommutatsiyalangan paketlar bilan ma`lumotlarni uzatuvchi tarmoq; 
Kadrlarni translyatsiyalash bilan ma`lumotlarni uzatuvchi tarmoq; 
Kadrlarni translyatsiyalash bilan ma`lumotlarni uzatuvchi tarmoq; 
Nazorat vositasi va tarmoq ishini boshqarish. 
Keltirilgan ro’yxatdan ko’rinib turibdiki, ISDNning transport xizmatlari juda 
katta xizmat spektrini tashkil etadi.
ISDN tarmoq xizmatlari abonent tarmog`i bilan ulashni o’rganish uchun 
chaqiriqlarni marshrutlashtirishni ta`minlovchi tarmoqni nazoratlash vositalariga 
katta e`tibor beriladi. Tarmoqni boshqarilishi protokollarning steklarini, shuningdek 
maxsus protokollarni boshqarishni quvvatlovchi tarmoq uzellarining tugalmasi va 
kommutatorlarning intellektualligi bilan ta`minlanadi. Kanallarni kommutatsiyalash 
va paketlarni kommutatsiyalash tamoyillari birgalikda ishlatili ISDNga asos solgan 
orginal g`oyalardan biridir. Biroq, ISDN tarkibida ishlaydigan paketli 
kommutatsiyalash xizmat funktsiyalarini bajaradi. Bu tarmoq yordamida 
signalizatsiya protokolining xabari uzatiladi. Asosiy ovoz – axboroti oldingidek 
kanal kommutatsiyasi tarmog`i yordamida uzatiladi. 
ISDNning bazali tamoyillardan biri foydalanuvchiga standart interfeysini 
taqdim etishdir. Uning yordamida foydalanuvchi tarmoqdan turli xil xizmatlarni 
so’rashi mumkin. Bu interfeys foydalanuvchi binosi o’rnatilgan ikki xil asboblar 
orasida hosil bo’ladi. (CPE): bu terminal asbob TE va NT tarmoq tugallamasi 

---

18 
qurilmalaridir. ISDN tarmoq foydalanuvchi interfeysining ikki turini quvvatlaydi: 
boshlang`ich (Basic Interface, BRI) va asosiy (Primay Rate Interface, PRI) 
interfeyslar. Boshlang`ich BRI – interfeys 64 kbit/s bo’yicha ma`lumotlarni kanalni 
(V kanal) taqdim etadi va yana bir kanal 16 kbit/s o’tkazish qobiliyatiga ega bo’lgan 
(D kanal) boshqaruvchi axborotlarni uzatish uchun ishlatiladi. Har ikkala kanal 
yarim dupleks rejimda ishlaydi. Natijada BRI interfeysning tezligi 144 kbit/s ga 
etadi, axborotning xizmatini hisobga olinsa – 192 kbit/s bo’ladi. Turli 
foydalanuvchi interfeysli kanallar bitta va o’sha TDM texnologiyasi bo’yicha ikki 
simli fizik kabelni ajratadilar. 
BRI interfeysi bo’yicha 48 bitdan tashkil topgan kadrlar uzatiladi. 
PRI – asosiy interfeys – tarmoqning yuqori o’tkazuvchanlik qobiliyatiga ega 
bo’lgan talablarni bajaradi. PRI interfeysi 30V+D sxemasini yoki 23V+ D 
sxemasini quvvatlaydi. Har ikkala sxemada Dkanal 64kbit/s tezlikni ta`minlaydi. 
Birinchi variant Evropa uchun, ikkinchi variant SHimoliy Amerika va YAponiya 
uchun muljallangan. PRI interfeysning boshqa variantlari V tipidagi kanallar sonini 
kamligi bilan masalan, 20V+D bo’ladi. Foydalanuvchiga PRI interfeysini 
o’rnatishida ularning barchasi bir turdagi D kanalga ega bo’ladi, bunda V kanalning 
soni o’sha interfeysda 24 dan to 31 gacha ortishi mumkin.