Sharti keyin tekshiriladigan takrorlash operatori. Ko„pgina hollarda
takrorlanuvchi jarayondagi takrorlanishlar soni oldindan ma‟lum bo„lmaydi,
sikldan chiqish esa berilgan shartning bajarilish yoki bajarilmasligiga bog„liq
bo„ladi. Bu hollarda shart bo„yicha takrorlash operatoridan foydalaniladi.
Paskalda bunday operatorlar ikkita: sharti oldin qo„yilgan takrorlash operatori
(while) va sharti keyin qo„yilgan takrorlash operatori (repeat).
Sharti keyin qo„yilgan takrorlash operatorining umumiy ko„rinishi
quyidagicha:
repeat S1,S2,...,Sn untel B
bu yerda repeat (takrorlamoq), untel (gacha) - xizmatchi so„zlar, S1,S2,S3,...,Sn
sikl tanasini tashkil etuvchi operatorlar ketma ketligi, V-mantiqiy ifoda. Bu
operatorda sikl tanasida joylashgan operatorlar bir marta va undan ortiq
bajarilishi mumkin. Bu jarayon qo„yilgan mantiqiy ifoda rost (true) qiymat
qabul qilgunga qadar davom etadi.
Repeat operatorining while operatoridan farqi shundaki, bunda eng avval
operatorning qiymati hisoblanib, so„ngra qo„yilgan shart tekshiriladi. Bu esa
bunda berilgan operatorning hyech bo„lmaganda bir marta bajarilishiga imkon
yaratadi.
Sharti keyin tekshiriladigan takrorlash operatorining ishlash prinsipini
ko„rsatish uchun bu yerda ham misollarga murojaat qilamiz. Quyida berilgan
misolda sharti keyin tekshiriladigan takrorlash operatori ishlash prinsipining
imitatsion modelini ishlab chiqamiz va u asosida ma‟ruza va amaliyot darslarini
o„tishning afzallik tomonlarini ko„rsatamiz (3.2.9-rasm).
61
1-misol. S=
n
i
i
1
2
yig„indini hisoblash dasturini tuzish.
3.2.9-rasm. Sharti keyin tekshiriladigan takrorlash operatori imitatsion
modelining bajarilish jarayoni.
Bu yerda ham xuddi yuqoridagi misollardagi kabi rasmda sharti keyin
tekshiriladigan takrorlash operatorining ishlash prinsipi aniq misolda imitatsion
model yordamida ko„rsatib boriladi. Ushbu rasmdan ko„rinib turibdiki, berilgan
misolda sharti keyin tekshiriladigan takrorlash operatorining ishlashi har bir
band uchun ko„rsatib boriladi. Bunday usulda sharti keyin tekshiriladigan
takrorlash operatorini talabalarga tushuntirish bu operatorning ishlash prinsipini
to„liq o„zlashtirishga imkoniyat yaratadi.
Dasturlashtirish tilining murakkab operatorlaridan biri bu prosedura va
prosedura-funksiyalardir. Proseduraning murakkablik tomoni shundan
iboratki, uning ishlash prinsipini talabalar hamma vaqt ham to„g„ri talqin
qila olmaydilar. Buning boisi proseduradagi formal va faktik
parametrlarning o„zaro bog„liqligini va murojaatdan keyin boshqarishni
undan keyingi operatorga uzatilishini to„g„ri tushuna olmasligidir.
Amaliyotda talabalar proseduradan foydalanayotganda uning ish
jarayonini har bir bandini nazorat qilish muhim ekanligini tushunib
yetmaydilar. Masalan, prosedura dasturda qo„llanilganda unga murojaat
qilish proseduraning nomi va faktik parametrlari orqali amalga oshirilib,
uning tanasidagi operatorlar ketma-ketligi bajarilgandan so„ng boshqarish
murojaat qilingan joydan keyingi operatorga uzatiladi. Bu jarayonni
talabalar to„g„ri talqin qila olmasliklari mumkin. Proseduraning ishlash
62
prinsipini talabalarga tushuntirishning qulay metodlaridan biri – bu uning
imitatsion modelini yaratish orqali yetkazishdir. Proseduraning ishlash
prinsipini imitatsion model yordamida talabalarga tushuntirganda undagi
mavjud faktik va formal parametrlarning o„zaro bog„liqligi,
hisoblashlarning bajarilish jarayoni, murojaatdan so„ng boshqarilishning
kerakli joyga uzatilishi kabi muhim xossalarini oson o„zlashtiradilar.
Shu bois prosedura va prosedura-funksiyalarning vazifalariga batafsil
to„xtalamiz va ularning ishlash prinsipini imitatsion model yordamida
aniq misollarda ko„rsatamiz.
Do'stlaringiz bilan baham: |