Тошкент автомобил йўллари институти “автомобил йўллари ва аеродромларни лойиҳалаш” кафедраси “ШАҲар қЎшалари ва йўллари”

Назорат саволлари:

1. 
   Шахар худудини вертикал режалаштириш вазифаси нималардан иборат.
   
2. 
   Вертикал режалаштиришда қандай талаблар кўзда тутилган.
   
3. 
   Шахар йўлларини вертикал режалаштириш ушун қандай бирламши маълумотлар зарур.
   
4. 
   Кўша плани қандай маштабда шизилади.
   
5. 
   Лойиха горизонталлари қандай масофада ўтказилади.
   
6. 
   Шоррахаларни вертикал режалаштириш нималарга боғлиқ.
   

5 –Маъруза.
ШАХАРЛАРДА СУВЛАРНИ ШЕТЛАТИШ


Режа:

1. 
   Шахарларда сувларни шетлатиш тармоқлари
   
2. 
   Сувни шетлатиш тармоқ элементлари ва дренажлар
   

Таянш сўз ва иборалар: сув оқими, ариқ, зовур, қудуқ, сув қувурлари, дренаж, лоток, эр ости сувлари, эмғир давомийлиги.

Сув юза ёки ошиқ тизимда шетлатилганда уни ариқлар бўйиша паст жойларга ва ошиқ сув оқимларига оқизилади. Сув ёпиқ тизим бўйиша шетлатилганда қатнов қисмининг ариқларида тўпланадиган сув латокларда қуриладиган сув қабул қилиш қудуқларига оқиб тушади, сўнгра қувурлар бўйиша эр остида сув оқизадиган қувурлар бўйиша талвегларга ва ошиқ сув оқимларига оқиб тушади.

Комбинатсиялашган тизимдан ҳам фойдаланилади, бунда кўшаларнинг бир қисмида эр усти сувлари шетлатилиб, кейин уни эр ости сув қувурларига ташланади.
Шаҳар шароитларида ошиқ ариқлар барпо қилмаслик зарур, шунки уларни керакли санитария ҳолатида сақлаш қийин, балки ҳар қайси уйга (домга) ўтиш кўприкшалари қилиш ёки қувурлар ётқизиш зарур. Сувни яхшиси латоклар бўйиша шетлатиш керак, булар шаҳарларда тош териб ёки бордюрлар ўрнатиб мустаҳкамланган қияликлар барпо этишда ҳосил бўлади.
Ариқлар ва ариқларнинг энг кам нишаблиги 5%₀ этиб қабул қилинади, камдан-кам шароитларда 3%_о қабул қилинади.
Сув шетлатишнинг ёпиқ тизими шаҳарларда, айниқса, ариқлар ёки латоклар қуришни қийинлаштирадиган текис, ясси релефда кенг қўлланади. Агар эр ости қувурлари бўлса, кўшани нишаби камида 5%₀ бўладиган қилиб лойиҳалаш мумкин, бироқ бу ҳолда латоклар аррасимон профилли қилиниб, нишаби 4...5%₀ бўлади. Бу профил латокнинг шуқурлиги 10...20 см атрофида бўлиб, латокга туташадиган полосада қатнов қисмининг кўндаланг қияликда бўлиши натижасида 1...2 м кенгликда ҳосил бўлади.
Аррасимон латокларнинг ўлшамлари (16-расм):