Toshkent arxitektura qurilish

4.17-rasm. Tartibli drenajning hisobiy shakli.
Depressiya egriligi yuqori nuqtasining sonli qiymati:

^Yмакс ⁼
, m; (4.29)

bu yerda ^ρ - infiltratsiya koeffitsienti, m/sut; K – shimilish koeffitsienti, m/sut; L – drenajlar oralig‗idagi masofa, m; h₀ – quvur diametrining yarmiga teng bo‗lgan oqovadagi suvning balandligi, m. shuning uchun h₀ ning qiymati deyarli ahamiyatsiz bo‗lganligini hisobga olib, 4.29 formulani:

Y = ^L


, m (4.30)

макс ₂
ko‗rinishda yozamiz.

Drenajlar oraliq masofasi quyidagi tenglama bilan aniqlanadi:

yoki
L = 2(H - S₀ )
L = 2Y_макс

, m (4.31)

, m. (4.32)

Depressiya egriligini qurish uchun h₀ – ning qiymatini hisobga olmagan holda quyidagi formuladan foydalanamiz:

^Yмакс
⁼ , m. (4.33)

1 m uzunlikdagi drenajning sizot suv sarfini quyidagicha topamiz:

^{q = ρL • 1}, m/ kuni-tun., 1 m uzunlikda. (4.34)

Drenajdagi sizot suvning sarfi:

Q = qL =
^{ρL • b} , m³/ kecha-kunduz., 1 ta drenaj uchun (4.35)

Drenajlar oralig‗idagi masofani aniqlashda sizot suvning sathi pasaytirilgan

holati
^Y va

ρ
nisbatga bog‗liq holda h

ning qiymatini hisobga olmasdan

макс _K 0

foydalanish mumkin.

1 – misol. Mukammalashgan batartib drenajning hisobi.
Quyidagi ma‘lumotlar asosida drenajlar oraliq masofasini va drenajning

sizot suv sarfini aniqlash talab qilinsin:
ρ = 0,002
m/sut, K=0,9 m/kuni-tun,

sizot suv sathi S₀=2 m (pasaytirish sizot suv sathi) pasaytirilgan holatda N=4 m,

drenaj uzunligi
^{b = 200} m bo‗lsin.

L = 2(H - S₀ )
= 2(4 - 2)
= 85 _m.

Bitta drenaj uchun sizot suv sarfi:

Q = ρLb = 0,002 • 85 • 200 = 34

m³/kecha-kunduz yoki 0,39 l/daqiqa.

2–misol. Quyidagi ma‘lumotlar asosida sizot suv sathini pasaytirish (N

qiymati bo‗yicha):
^{ρ = 1,5} mm/sut; K=/sut; L=80 m; H=3,5 m;

Y_макс = H - S₀ = 3,5 - 2,4 = 1,1 _m.

Mukammalashmagan turdagi batartib drenajning hisobi:

^H1 ^{= S}0 ^+Yмакс
yoki
^Y_макс ^{= H}₁ ^{- S}₀ . (4.36)

bu yerda, N₁ – sathi tushirilgan sizot suv ostidagi drenajning joylashish chuqurligi; U_maks qiymatini hisoblash uchun quyidagi formuladan foydalanamiz:

^Yмакс
= ^ρ L lg
π • K
L
_d , m; (4.37)

bu yerda, d – drenaj diametri (to‗shalgan holda bo‗lsa, uning eni), m. Mukammalashmagan holdagi qo‗shni drenajlar orasidagi masofa quyidagi formula bilan aniqlanadi:

L = T
; (4.38)

bu yerda T – drenaj markazidan suv o‗tkazmaydigan qatlamgacha bo‗lgan masofa, m.

Б = 2,94 • lg

sin
1
π • r

T

; (4.39)

bu yerda, B – drenaj markazigacha bo‗lgan masofa; r – drenaj radiusi.
^b - uzunlikdagi bitta drenaj sizot suv sarfining hisobi:

Q = PLb

(4.40)

Depression egrilikni qurishda chiqarish maydonchasi deb atalgan shakl hisobga olinadi. Bu maydonchaning qiymati

Δh = 0,22 ^q0
K

, m; (4.41)

formula bo‗yicha aniqlanadi. Bu yerda q₀ – 1 m uzunlikdagi drenajning hisobiy sarfi, m³/kuni-tun, K – sizot suv keladigan qatlamdagi suvning sizib o‗tish koeffitsienti, m/kuni-tun.

Hisoblash boshqacha ko‗rinishda ham bo‗lishi mumkin:

Δh = 0,44q( ¹
K
⁺ 1 ⁾ . (4.42)

K
x

Mukammalashmagan drenajni loyihalashda quyidagi amallarni bajarish lozim:

• 
  olingan ma‘lumotlar va quritish me‘yori asosida amaliy hisoblash sxemalari va depressiya egriligining koordinatalarini aniqlash;
  
• 
  muvofiq formulalar asosida drenajlar orasidagi masofani va drenaj tizimining hisoblash sxemasini aniqlash;
  
• 
  quritish drenajlari, suvni yig‗uvchi va olib chiqib ketuvchi kollektorlarning hududdagi o‗rnini oqova suvni tashqi muhitga oqizish joylarini rejada belgilash;
  
• 
  drenaj quvurini bo‗ylama nishablikdagi suv bilan to‗lgan to‗lmaganligini nazorati va undagi suv oqimi tezligini inobatga olgan holda quvur diametrini hisoblash.
  

Qirg‗oq drenaji daryo va suv omborlari qirg‗oqlari bo‗ylab alohida tarmoq sifatida ularga nisbatan parallel ravishda joylashadi. Qirg‗oq drenajining hisobi

sizot suvlar oqimining manbai daryodan va qirg‗oq tomondan bo‗lsa, nisbat bilan aniqlanadi. Suv havzalaridan bo‗ladigan oqim uchun: