Toshkent arxitektura qurilish

2.13-rasm. Tuproq ishlari hajmini hisoblash usullari:

1. 
   mavjud yuzaning sathi; 2- shunday, loyihalanayotgan relef; 3 – nollik ish chizig‘i; 4 – kvadratlar o‘qi bo‘yicha yuza kesimi.
   

6. Ko„chalarni va maydonlarni vertikal rejalashtirish

Shahar ko‗chalari undagi mavjud transport va piyodalar kommunikatsiyalarining faoliyatiga bog‗liq holda qurilib, transport harakatining tezligiga asoslanib, kategoriyalarga bo‗linadi (2.5-jadval).

2.5-jadval

Ko„cha va yo„llarning toifasi	Belgi- langan harakat tezligi km/soat	Nishablar-ning algeb-raik farqi, %	Vertikal egrilikning kichik radiuslari, m
			Qovariq	Botiq
Tez yurar magistral	120	5 va yuqori	10000	2000
Magistral ko‗chalar (shahar ahamiyatidagilar)	80	7 va yuqori	6000	1500
Mahalliy ahamiyatdagi ko‗cha	60	15 va yuqori	2000	500

Ko‗chaning bo‗ylama va ko‗ndalang kesimlari tuproq hajmlarini kamaytirish evazidan quriladi. Ularning bo‗ylama va ko‗ndalang qiyaligini maksimal kamaytirish transport va piyodalar harakati xavfsizligini ta‘minlashga qaratiladi (2.6-jadval):

2.6-jadval

Ko„cha va yo„llarning toifasi	Eng katta bo„ylama nishablik, %
Tezyurar magistral	40
Magistral ko‗chalar (shahar ahamiyatidagilar)	50
Mahalliy ahamiyatdagi ko‗cha	80

Bo‗ylama profil odatda ko‗chaning o‗qi asosida yasaladi. Bunda muhandislik kommunikatsiyalari va o‗zaro kesishuvlarini bog‗lash oson bo‗ladi, ammo xususiy hollarda ariq bo‗ylab (agar ko‗chaning ko‗ndalang kesimlarida nomutanosib bo‗lsa yoki tramvay yo‗li relsi mavjud bo‗lsa) va bir necha qatnov yo‗lagidan iborat ko‗chaning elementlari balandlik sathlari har xil bo‗lsa, unda bir necha bo‗ylama profil quriladi.

Ko‗ndalang profillar bo‗ylama o‗qiga nisbatan perpendikulyar holda va ko‗chalar bir-biri bilan kesishish joylarida, shuningdek mikrorayonga kirish joylarida yoki tuproq hajmi bir-biridan katta farq qiladigan joylarda quriladi.
Profillarni qurishda pastlik va balandliklar dastlabki ma‘lumot bo‗lib xizmat qiladi. Bo‗ylama va ko‗ndalang profillarda muhandislik kommunikatsiyalarini, transport va temir yo‗llarni, tonnellarni, elektr tarmoqlari
va yo‗l-transport inshootlarini borligini ko‗rsatishning ahamiyati juda kattadir.
Bo‗ylama profilni qurayotganda quyidagi shartlarga amal qilish talab qilinadi:

1. 
   Ko‗chalarning toifasiga qarab, ularning bo‗ylama nishablarini tanlash (2.5-jadval).
   
2. 
   Tuproq ishlari hajmini kamaytirishga intilish.
   
3. 
   Chuqurliklarda kerakli bo‗lgan muhandislik kommunikatsiyalarini loyihalash.
   
4. 
   Tuproqni surayotganda tabiiy nishabni imkon qadar saqlash.
   
5. 
   Sinuvchi loyiha nishablarini iloji boricha 50-100 metrdan kam qilmaslik.
   

Ushbu talablarni inobatga olib, transport kommunikatsiyalarining profil kesimlari 2.14-rasmda ko‗rsatilgan shakl tuzilishi asosida loyihalanadi.