Toshkent arxitektura qurilish instituti

10.3.1. Tomyopma bloklarining  konstruksiyalari va  ularni yig‘ish usullari 
 
Tomyopma  bloklari  konstruksiyalari.  Tomyopma  bloklari  –  bu 
fazoviy  sistema,  bo‘lib,  uni    o‘zgarmasligi  konstruksiyadagi  gorizontal  va 
vertikal bog‘lovchilar borligi, hamda metall profilli to‘shama hosil qilgan “disk” 
orqali ta’minlanadi. 
Bloklarni  o‘lchamlari  modul  6  m  bo‘lganda  12×18  m  dan  36×36  m 
gacha,  bloklarni  maydoni  216  ...  1300  m
2
,  massasi  30  ...  190  t.  Dastlab 
tayyorlanib  va  montaj  qilingan  maydoni  bo‘yicha  eng  katta  bloklar  o‘lchami 
24×144  m    va  massasi  640  t  bo‘lgan.  Hamma  bloklar  yorug‘lik  va  aeratsiya 
fonarlari bilan jihozlangan bo‘lgan.  
Bunday  bloklarni  montaj  qilishdagi  kamchiliklardan  biri    uni 
montajidagi geometrik o‘zgarmasligini ta’minlash konstruksiyani og‘irlashuviga 
olib  keladi.  SHuning  uchun  tayyorlanishida,  ko‘chirishda  va  montajni 
qulayligini  ta’minlash  uchun  qiyinchilik  tug‘dirgani  va  fazoviy  bikrligini 

---

112 
 
ta’minlash qiyin bo‘lgani uchun, keyinchalik  o‘rnatish tartibida “blokni-blokka” 
prinsipi qo‘llaniluvchi  blok konstruksiyalari ishlab chiqilgan. Bunda asosiy ish 
hajmi  tomyopmani  barpo  etish  konveyerda  bajarilib, ishlarni  mehnat  sarfining 
faqat  10…12%  bloklarni  balandlikda  maxkamlash  va  tom  choklarga  ishlov 
berish  tashkil etadi.   
Tomyopma  bloklarining  turlari  50  dan  oshiq  bo‘lib,  asosan 
loyixalashdagi asosiy  tendensiya- intilishlar uchta (10.2−rasm): 
1. Simmetrik bloklar – ularda 2 ta stropila osti fermasi va 2 ta stropila 
fermasi   ustunlar o‘qidan 3 m ga  siljigan. 
2.  Kvazisimmetrik  bloklar  –  ularda  2  ta  stropila  osti  fermasi  va  3  ta 
stropila   fermasi, ulardan ikkita chetkisi yengillashtirilgan  ustun o‘qlari bo‘ylab 
joylashtirilgan bo‘lib, ular kam yuk ko‘tarish yuzasi uchun xisoblangan bo‘ladi. 
3. Simmetrik bo‘lmagan bloklar – bunda fermalardan bittasi bo‘lmaydi   
(stropilaosti fermasi yoki stropila  fermasi).