Toshkent arxitektura qurilish instituti

 
 
 
 

---

96 
 
9.1.2. Ishlarni bajarish ketma-ketligi 
 
Bir  qavatli  sanoat  binolari    odatda    zavodlarda  seriyali  tayyorlangan 
tipovoy  (namunaviy)  yig‘ma  temir  beton  elementlaridan  montaj  qilinadi.  Bir 
qavatli  binolarning  yig‘ma  konstruksiyalari  to‘suvchi  va  yuk  ko‘taruvchi 
turlarga  bo‘linadi.  Yuk  ko‘taruvchi  konstruksiyalarga  –  yig‘ma  poydevorlar, 
ustunlar, kran osti to‘sinlari, stropila  va stropilaosti fermasi, to‘suvchilariga esa 
– tomyopma plitasi, kamar – to‘sin va devor panellari kiradi. 
Oraliqlari  30  m  va  undan  katta  bo‘lganda  metall  fermalar  qo‘llanilib, 
kichik oraliqdagi binolar arkasimon, segmentli va paralel belbog‘li temir-beton 
fermalar bilan yopilishi mumkin. SHuni ta’kidlash kerakkim temirbeton karkasli 
binolarni barpo etishdagi mehnat sarfi  uxshash metall konstruksiyali binolarga 
qaraganda ancha yuqoridir. 
Yig‘ma  temir  betonli  binolarni  elementlari  bittalab  montaj  qilinadi, 
chunki  ularning  tutashuv  joylari  murakkabligi    tufayli  fazoviy  bloklariga 
biriktirib,  yiriklashtirilmaydi,  chunki  temirbeton  blokining  massasi,  xuddi 
shunday metall blokka nisbatan 3 ... 5 marta og‘ir bo‘ladi.  
Tutashuv  joylarini  yaxlitlashda  −  “ho‘l  jarayonlar”  mavjudligi 
konstruksiyalar montajini ancha murakkablashtiradi. Ustunlarni stakan turidagi 
poydevorlarga  o‘rnatgandan    va  ularni  yaxlitlagandan  so‘ng,  keyingi 
konstruksiyalarni  montaj  qilish  qiyinlashadi.  Chunki  tutashuv  joylarini 
yaxlitlash va ular 70% mustaxkamlikka erishguncha ushlab turish talab qilinadi. 
Bu  esa  qishki  mavsumda  ishlarni  bajarishda  qo‘shimcha  murakkabliklar 
tug‘diradi.  Qurilish  maydonida  bir  nechta  kran  mavjud  bo‘lganda  karkasni 
montaj  qilish  bir  nechta  paralel  va  ketma-ket    oqimlarida  bajarilishi  mumkin: 
yig‘ma  poydevorlar,  ustunlar,  ustunlar  orasidagi  bog‘lovchilar,  kranosti 
to‘sinlari va  tom  yopma  elementlari, devor  panellari  montaji. Ishlarini bunday 
tashkil etilishi ob’yektni montaj muddatini sezilarli darajada qisqartiradi. 

---

97 
 
Poydevorlar  uchun  transheya  yoki  chuqurlar  qazilib,  zamin  tekislanib 
zichlangandan  so‘ng,  poydevorlarni  montajiga  kirishiladi.  Poydevorlar  chuqur 
joylashtirilganda  yoki  yaxlit  kotlovan  qazilgan  bo‘lsa  kran  kotlovan    tubi 
bo‘ylab xarakatlanadi.  
Ustunlar  ikkinchi  (oqim)  oqimda  montaj  qilinadi,  bunda  nolinchi  sikl 
ishlari tugallanib birinchi qamrov qabul qilingan bo‘lishi kerak. Bunday ishlarga 
quyidagilar  kiradi:  ustunlarni  montaj  qilish  uchun  qabul  qilingan  poydevorlar, 
transheya  va  chuqurlarni  yon-biqinlari  grunt  bilan  qayta  to‘ldirilishi,  qamrov 
chegarasida  gruntlarni  tekislash  ishlari,  transport  xarakati  uchun  yo‘llar 
tayyorlash,  konstruksiyalarni  taxlash  va  kranni  ishlashi  uchun  maydonchalar 
tayyorlash. Tekislash ishlaridan keyin eng ma’qul yechim butun qamrov yuzasi 
bo‘yicha  pol  ostini    betonlanishidir.  Transport  va  kran  harakati  uchun  qattiq 
qoplamali  temirbetonli  yo‘l  plitalaridan  foydalanish  mumkin.  Bu  holatda 
konstruksiyalarni qumli asosda tayerlangan  maydonchaga joylashtirish  tavsiya 
etiladi.  Odatda  uzunligi  12  m  gacha  bo‘lgan  ustunlar  tortib  mahkamlanmaydi, 
ya’ni  tortqilar  ishlatilmaydi,  ularni  mustahkamligi  poydevorga  maxkamlash 
bilan  ta’minlanadi.  Balandroq  ustunlarni    o‘rnatganda  ular  bikrlik  yuzasini 
kichik  tekisligida tortib mahkamlanishi kerak (ustunlar qatori bo‘ylab). Ustun 
va  poydevor  tutashuv  joylarida  beton  qorishmasi  kerakli  mustaxkamlikka 
erishgandan  so‘ng  bog‘lovchilarni  montajiga  va  kranosti  to‘sinlarini  
o‘rnatilishiga  kirishish  mumkin.  Kran  osti  to‘sinlarini  quyma  detallari  ustun 
konsoliga    payvandlanib  va  tutashuv  joylari  to‘ldirilgandan    keyin  ustunlar 
orasidagi tortqilar olinadi. Kranosti to‘sinlari odatda tomyopma konstruksiyalari 
bilan  bir  oqimda  montaj  qilinadi.  Karkasning  har  bir  yacheykasini  kompleks  
uslubida  montaj  qilish  tavsiya  etiladi:  ya’ni  yacheykadagi  xamma  kranosti 
to‘sinlari,  stropilaosti  to‘sini,  stropila  fermasi  va  yacheykadagi  barcha 
tomyopma plitalari o‘rnatiladi. Plitalar bir yon tomondan ikkinchi yon tomonga 
ketma-ket, chetki oraliqni birinchi plitasi birinchi qator ustunlariga ilingan osma 
montaj maydonchasidan turib, o‘rta oraliq plitalari oldin montaj qilingan chetki 

---

98 
 
oraliq  plitalari    ustidan  turib  montaj  qilinadi.  Devor  panellari  oxirgi  montaj 
oqimida odatda mustaqil kran bilan montaj qilinadi. Panellarni qushni ustunlar 
orasiga butun balandligi bo‘yicha deraza panjarasi bilan bir paytda va elementlar 
choklarni  yaxlitlash  bilan  birgalikda  montaj  qilinadi.  Bir  qavatli  sanoat 
binolarini  montaj  qilishda  ob’yekt  oldi  omborlari  tashkil  etilmaydi.  Montaj 
qilish  zonasiga  konstruksiyalar  uchinchi  smenada  keltirilib,  tushiriladi  va 
ko‘tarish joylariga taxlab teriladi. Konstruksiyalar zaxirasi kamida ikki yoki uch 
kunlik  ishga  mo‘ljallanadi,  keltirishda  uzilishlar  bo‘ladigan  holatlarda  zaxira 
kuni  oshishi  mumkin.  Konstruksiyalarni  yetkazishni  kunduzi  ham  tashkil  etsa 
bo‘ladi, bunda konstruksiyalar montaj yo‘nalishining qarama-qarshi tomonidan  
tashib keltirilishi kerak.