Toshkent arxitektura qurilish instituti

Qurilish maydonini birinchi bor tekislash oldin ko‘rib o‘tilgan barcha 
tayyorlov  ishlaridan  keyin  va  maydondagi  kotlovan  uchun  mo‘ljallangan  
maydonni tayyorlash va o‘zlashtirishdan oldin bajariladi.
 
 

---

46 
 
4.3. Yer usti va grunt suvlarini qaytarish 
 
Bu  sikldagi ishlarga kiradi:  
•  balandlikda  joylashgan  va    suvni  qochiradigan  ariqlarni  qurish,  
do‘ngliklar hosil qilish; 
• ochiq va yopiq drenajlar; 
• omborlar va montaj maydonlari yuzalarini tekislash. 
Yer usti suvlari atmosfera yog‘inlaridan hosil bo‘ladi(  yomg‘ir va qor-
muzni erigan suvlari). Yer usti suvlari “begona”  , qushni yuqori uchastkalardan 
keluvchi  va  “yaqin”  ya’ni  bevosita  qurilish  maydonida  hosil  bo‘luvchilarga 
ajraladi.  
Qurilish maydoni  yer usti “begona”  suvlaridan himoya qilingan bo‘lishi 
kerak,  buning  uchun  kelayotgan  suvlar  to‘xtatilib  maydondan  tashqariga 
qaytariladi.  Suvlarni to‘xtatib qaytarish  uchun balandlikda joylashgan va  suvni 
qochiradigan (chiqaradigan) ariqlar  quriladi yoki qurilish maydonini balandroq 
qismida do‘ngliklar hosil qilinadi. Suvni qochiradigan ariqlar yomg‘ir va erigan 
suvlarni  qurilish  maydonidan  tashqari  tarafdagi  pastroq  joylarga  o‘zatadi. 
Rejalashtirilgan  kelayotgan  suv  hajmiga  qarab    suvni  qochiruvchi  ariqlar 
chuqurligi  0.5  m  ,  kengligi    0.5...0.6  m  dan  kam  bo‘lmasligi,  qirg‘og‘ini 
balandligi  hisobiy  suv  sathidan  0.1...0.2  m  dan  kam  bo‘lmasligi  kerak.  Ariq 
novini  suv  yuvib  ketmasligi  suvni  harakat  tezligi  qum  uchun  0.5....0.6  m/s, 
qumoq  gruntlarda    1.2...1.4  m/s  dan  oshmasligi  kerak.  Ariqlar  doimiy 
qazilmalardan  kamida  5  m  va  vaqtinchalik  qazilmalardan  kamida  3  m  narida 
joylashishi  kerak.  Loydan  to‘lib  qolmasligini  oldini  olish  uchun  suvni 
qochiradigan  ariqlarni  bo‘ylama  profili    buylab  nishabligi    kamida  0.002  dan 
oshmasligi  kerak.  Ariqni  devori  va  tubi    chim,  toshlar,  shox-shabbalar    bilan 
himoya qilinadi. 
 “Yaqin”  yer  usti  suvlarini  qaytarish  uchun    maydonni  vertikal 
tekislaganda  unga  ma’lum  qiyalik  berilib  ochiq  yoki  yopiq  suv  oqib  tushish 

---

47 
 
tarmoqlari  quriladi, hamda  majburan qo‘yilish  hisobiga  eletronasos  yordamida 
ishlovchi  suv qaytaruvchi quvurlar tarmog‘i hosil qilinadi. Yer osti grunt suvlari 
sathi  baland  bo‘lib    maydonda  suv  ko‘payganda,  quritish  ochiq  yoki  yopiq 
turdagi  drenaj  sistemalari  orqali  amalga  oshiriladi.  Drenaj  sistemalari 
umumsanitar va qurilish sharoitlarini yaxshilash uchun va yer osti grunt suvlari 
sathini tushirishga xizmat qiladi.