Toshkent arxitektura qurilish instituti

Yer osti grunt suvlari sathini aniqlash ishlarni bajarishni loyihalashda 
qurilish  jaryonida  suv  sathini  tushirish  buyicha  tadbirlar  ishlab  chiqilishini, 
kerak  bo‘lgan  holatda  ob’yektdan  foydalanish  davridagi  suv  sathini    tushirish 
bo‘yicha takliflarni beradi.  
Tayanch  geodezik  to‘rni  yaratish.  Qurilish  maydonini    va  unda 
qurilayotgan  inshootlarni  geodezik  rejalashtirish  yer  ishlari  va  keyingi 
bajariladigan  qurilish  ishlarini  geodezik  ta’minoti  uchun    asos    bo‘lib  xizmat 
qiladi:  
•  Tayanch  geodezik  to‘rni  yaratish,  maydonni  kvadratlarga  bo‘lish  va 
reperlar bilan uchlarini mustahkamlash, maydonni tekshirish asosda nivelirlash; 
•  quriladigan  joyda  bino  va  inshootlarni  rejalashtirish,  va  tayanch 
geodezik to‘riga yoki mavjud qushni binolarga bog‘lash; 
• bino atrofi bo‘ylab obnoska qurish, o‘qlarni ko‘chirib mahkamlash. 
Boshqa  so‘z  bilan  aytganda  qurilish  maydonini  tayyorlash  bosqichida 
keyinoq  qurilishni  hamma  bosqichlarida    va  u  tugallangandan  so‘ng  kerakli 
belgilarni ham planda ham vertikal bo‘yicha oddiy aniqlab beradigan geodezik 
rejalash  asoslari  yaratilishi  kerak.  Rejalashtirish  uchun  qurilish  bosh  plani, 
inshootning ishchi chizmalari va rejalashtirish chizmalari boshlang‘ich material 
bo‘lib xizmat qiladi. 
Geodezik  rejalash  asoslari  qurilish  ob’yektlarini  plandagi  o‘rnini,  va 
keyingi  rejalashtirish  ishlarida  mahalliy  yerdagi  balandlik  belgilarini  aniqlash 
uchun quyidagi ko‘rinishlarda to‘ziladi: 
• barpo etilayotgan binoning  o‘rni va o‘lchamlarini aniqlovchi bo‘ylama 
va ko‘ndalang o‘qlardan iborat qurilish to‘ri; 
•  qurilishning  qizil  chiziqlari,  shuningdek  shaharni  o‘zlashtirilgan 
territoriyasida    alohida  binoning  qurilishga  mo‘ljallangan    holatini  va 
o‘lchamlarini joyga biriktiruvchi bo‘ylama va ko‘ndalang o‘qlari.
 

---

39 
 
Qurilish  to‘rini  va  uning  o‘rnini  loyihalagan  paytda  quyidagilarni 
ta’minlash kerak: 
• rejalashtirish ishlarini bajarishga maksimal qo‘layliklar yaratish; 
•  barpo  etilayotgan  asosiy  bino  va  inshootlarni  to‘r  figuralari  ichida 
joylashtirish; 
•  to‘r  chiziqlarini  barpo  etilayotgan  bino  va  inshootlarning    asosiy 
o‘qlariga parallel va mumkin qadar yaqin joylashtirish; 
• to‘rning hamma tomonlari bo‘yicha kerakli uzunliklarni  o‘lchash; 
•  to‘r  belgi  (  nishon,  reper)  larini    o‘lchash  uchun  va  yon  reperlarni  
ko‘rinishi  qo‘layligini ta’minlash, hamda ularning buzilmasligi va turg‘unligini 
ta’minlovchi joyda  o‘rnatish.
 
Yer  inshootlarini  geodezik  rejalashtirish  qurilish  bosh  plani  kabi 
masshtabda  chizilgan    qurilish  maydonini  geodezik  plani  asosida  amalga 
oshiriladi.  Planda  Davlat  triangulyatsion  to‘riga  hamda  mavjud  bino  va 
inshootlarga bog‘lanish beriladi; Geodezik reja asosida inshootni joydagi holati, 
uning gorizontal va balandlik bo‘yicha bog‘lanishi aniqlanadi. 
Qurilishga  tayyorlanish  jarayonlarida  va  bo‘lajak  yer  inshootlarini 
“natura”  holatiga  ko‘chirish  uchun  qurilish  maydoni  territoriyasi  asosiy  va 
qo‘shimcha  kvadrat  va  turtburchaklarga  bulinadi.  Relefga  qarab  asosiy 
figuralarni  uzunligi  100...200  m,  qushimcha  figuralarniki  –  20...40  m  bo‘ladi. 
Hosil  bo‘lgan  figuralarning  uchlari  reperlar  bilan  mahkamlanadi.  Kvadrat 
uchlariga  nivelir  yordamida  qoziqchalar  o‘rnatiladi,  ularning  balandligi  yer 
sathiga nisbatan  reperlarni loyiha balandliklariga mos kelishi kerak.Bu keyinroq  
tekislash ishlarini bajarish uchun, qaerda ko‘tarma va qaerda qazilma bo‘lishini 
aniqlash uchun bajariladi.