Toshkent arxitektura qurilish instituti

 
3.2.1. Qurilish maydoni yo‘llari 
Qurilish  avtoyo‘llari,    qurilish  maydonini  umumiy  avtomobil yo‘llarini 
tarmog‘i  bilan  bog‘lovchi    shoxobcha  yo‘llar  va  qurilish  maydoni  ichra  yuk 
tashiladigan  qurilish  maydon  ichidagi  yo‘llardan  iborat.  Odatda,  shoxobcha 
yo‘llar doimiy, qurilish maydon ichidagi yo‘llar vaqtinchalik quriladi. Bu yo‘llar 
asosiy ob’yekt qurilishi boshlangunga qadar quriladi. 
Qurilish  maydonida yo‘llar berk va  halqasimon bo‘lishi  mumkin. Berk 
yo‘llarni  oxirida  aylanish  maydonchalari,  o‘rta  qismida  kerakli  holatda 

---

30 
 
raz’ezdlar  bo‘lishi  kerak.  Avtomobilni  normativ  gabaritlaridan  kelib  chiqqan 
holda  (kengligi  2.5  va  balandligi  3.8  m  bo‘lgan  to‘g‘ri  to‘rtburchak)  bir 
tomonlama  harakatda  avtomobil  yo‘lini  kengligi  3.5  m  dan,  ikki  tomonlama 
harakatda  6  m  dan  kam  bo‘lmasligi  kerak.  Agar  yo‘l  bir  tomonlamali    qilib 
loyihalangan  bo‘lsa  ,  yuklarni  tushirish  joylarda  kengaytirilgan  joylar  bo‘lishi 
nazarda  tutilgan  bo‘lishi  kerak  va  yo‘lning  umumiy  kengligi  6  m  dan  kam 
bo‘lmasligi kerak. (3.2-rasm). 
Yuk ko‘taruvchanligi 25...30 t va undan ortiq bo‘lgan og‘ir mashinalar 
qo‘llanilganda,    yo‘lning  transport  yuradigan  qismining    kengligi    8  m  gacha 
kengaytiriladi. Agar qurilish maydoniga yirik gabaritli va uzun o‘lchovli yuklar 
yetkaziladigan bo‘lsa yo‘llar kengligi qo‘shimcha  oshirilishi mumkin. 
Yo‘llarni  qayrilish    radiusi  alohida  mashina  va  avtopoyezdlarning 
manevr qilish imkonlaridan kelib chiqqan holda, ya’ni ularning orqaga yurmay 
oldinga  harakat  qilgandagi  aylanaolishligidan  kelib  chiqadi.  Odatda  minimal 
qayrilish  radiusi  15m  qabul  qilinadi,  usha  yerda  yo‘lni  yurar  qismini  kengligi 
oshiriladi – yo‘l kengligi 3.5 m bo‘lganda qayrilishida  5m  bo‘ladi.  
Konstruktiv jihatdan avtomobil yo‘llari yer ko‘tarmasi va yo‘l qoplamasi 
qismlaridan  iborat.  Yer  usti  suvlarini  qochirish  uchun  yo‘llarni  to‘g‘ri 
bo‘laklarida ikki taraflama nishablik, egri chiziqli bo‘laklarida  bir tomonlama 
nishablik hosil qilinadi. 
Yo‘l  qoplamasi  bir  necha  qatlamlardan  iborat  –  to‘shaladigan  qo‘mli 
qatlam,  yuk  ko‘taruvchi  zamin  (shebenkali, betonli, temirbetonli)  va  qoplama. 
Qurilish maydonida qurilish davrida bo‘ladigan xarajatlarni kamaytirish uchun 
doimiy yo‘llar yuqori qoplamasiz barpo etiladi. Faqat yo‘lning pastki qatlamlari 
barpo etilib  temir betonli yo‘l plitalaridan vaqtinchalik qoplama hosil qilinadi. 
Asosiy qoplama bu holatda ob’yekt topshirilishidan oldin  qoplanadi. 
Temirbeton  yo‘l  plitalari  sifatida  plandagi    ko‘rinishi  to‘g‘riburchakli 
yoki ponasimon plitalar qo‘llaniladi.( 3.3-rasm).  

---

31 
 
      Kirish                                                                                           Chiqish