Toshkent arxitektura qurilish instituti

VIII BOB. KATTA ORALIQLI BINO VA INSHOOTLARNI MONTAJ  
QILISH USULLARI 
8.1. Umumiy qoidalar 
 
Ko‘pchilik  sanoat  va  fuqaro  bino  va  inshootlari  uchun  arxitektura 
nuqtai  nazaridan,  foydalanish  talablari  bo‘yicha  oraliq  tayanchlarni 
qurmasdan  katta  oraliqli  qoplama  (ustyopma)  larni  nazarda  tutish  zarur.  
Barcha  muhandislik  inshootlaridan  bir  qavatli  sanoat  binolari 
iqtisodiyotning  turli  tarmoq  korxonalarini  joylashtirish  uchun  keng 
qo‘llanilmoqda. Katta oraliqli fuqarolik binolariga yirik sport, ko‘rgazma va 
konsert  zallari,    usti  yopilgan  stadionlar,  vokzallar,  sirklar,  bozorlar  va 
boshqa shunga o‘xshash inshootlar kiradi. Sanoat binolarida katta oraliqlar 
ko‘pincha  avia  va  kemasozlik  yig‘uv  sexlarida,  mashinasozlik 
korxonalarining  yig‘uv  va  eksperimental  sexlarida  eng  ko‘p  qo‘llaniladi. 
Binolardan foydalanish va yong‘in havfsizligi texnologiyasi samolyotlarning 
turishi  va  ta’mirlanishi  uchun  mo‘ljallangan,  qo‘shma  transport 
birliklarining  katta  miqdori  joylashtiriladigan  yirik  avtobus  va  trolluybus 
parklari uchun katta oraliqli binolarni loyihalashni talab etadi. 
Katta oraliqli binolarning xilma – xilligi va ularga qo‘yiladigan turli 
xil talablar tegishli konstruktiv yechimlarga sabab bo‘ldi. Ko‘pincha, ramali, 
to‘sinli  tizimlar,  arkali  ustyopmalar  va  osma  fazoviy  tizimlar  qo‘llaniladi. 
Fazoviy  inshootlarning  konstruktiv  yechimlari,  ularni  barpo  etish  shartlari, 
qurilish    maydonining  xususiyatlari,  montaj  qilish  mexanizmlaridan 
foydalanish imkoniyatlari ko‘pincha eng maqbul texnologiyani va inshootni 
barpo  etish  ketma  –  ketligini  talab  etadi.  Odatda,  inshootni  barpo  etish 
uchun  montaj  qilishning  xilma  –  xil  usullaridan  foydalanish  mumkin, 
ko‘pincha  ular  birga  qo‘shib  foydalaniladi  va  shu  bilan  texnologiyalarning 
ko‘p variantligini tashkil etadi,  bunda maqbul texnologiyani tanlash montaj 
ishlarini loyihalashning mazmunli masalasini tashkil etadi. 

---

72