Toshkent arxitektura qurilish instituti

Obnoskalarni  tuzilishi,  o‘qlarni  mahkamlash  (4.1-rasm).  Qurilish 
obnoskasi bino o‘qlarini rejalashtirish , kotlovan konturlarini aniqlash va ularni 

---

41 
 
joyida mahkamlash uchun xizmat qiladi. U bino perimetri bo‘ylab uzluksiz va 
uzlukli  bo‘lishi  mumkin.  Uzlukli  obnoska  ob’yektdagi  qurilish  mashinalari  va 
transport vositalari harakatini qiyinlashtirmaganligi uchun ma’qulroqdir. 
 
4.1-rasm. Obnoskalarni tuzilishi va  o‘qlarni mahkamlash: 
a – kotlovanni planlashtirish sxemasi; b – obnoska elementlari; 1 – yog‘och elementlardan 
obnoska; 2 – shtir- o‘qni mahalliy joyga biriktirilgan nazorat belgisi; 3 – kesilgan taxta; 4 – 
mix o‘qni obnoskada mahkamlash (qotirish) uchun; 5 – obnoska ustuni. 
 
Obnoska geodezik instrumentlar yordamida binoni tashqi konturini hosil 
qiluvchi  asosiy  o‘qlarga  parallel  holda  va  qurilish  jarayonida  ularni 
o‘zgarmasligini ta’minlovchi masofada o‘rnatiladi. 
Obnoska bir-biridan 3 m masofada gruntga qoqilgan ustunlar karkasidan 
iborat.  Tashqi  tarafdan  kamida    uchta  ustunga  qalinligi  40...50  mm  kesilgan 
taxtalar  qoqiladi.  Hamma  taxtalarni  yuqori  qirralari  nivelir  yordamida  nazorat 
qilinib  gorizontal  joylashtiriladi.  Obnoskani  ma’qul  balandligi  0.5...1.2  m. 
Konstruktiv  jihatdan  obnoska  yog‘ochdan  yoki  metalldan  bo‘lishi  mumkin. 
Metall obnoskani afzallik tomoni  ishda qo‘layligi, yengil demontaj qilinishi va 
ko‘p marta foydalanish mumkinligi. 
Kotlovan  chetidan  obnoskagacha  bo‘lgan  masofa  3...4  m  dan  kam 
bo‘lmasligi  kerak.  Bu  masofa  shunday  hisob  bilan  tekshiriladikim,  kotlovan 
qazilishida  obnoska  ustivorligi  bo‘zilmasin.  Obnoska  bo‘lajak  binoni  uni 
tomonlariga  paralel  ravishda  o‘rab  oladi,  unda  odamlar    va  transport  o‘tishi 
uchun o‘zilishlar hosil qilinadi. 

---

42 
 
Rejalashtirish  chizmalaridan    hamma  ma’lumotlar  obnoskaga 
ko‘chiriladi,  xususan  binoni  asosiy  o‘qlari  ko‘chirilib  mixlar  bilan 
mahkamlanadi, bo‘ylama va ko‘ndalang o‘qlar tarang tortilgan sim yoki arqon 
ip  yordamida    mixlarga  mahkamlanadi.  Devorlar  o‘qidan  bulajak  kotlovanni 
chetlari  chiqarilib  ular  ham  mixlar  yordamida  obnoskalarda  belgilanadi. 
Chetlarni o‘zi ham simlar yordamida “natura” holatiga ko‘chiriladi. 
Bo‘ylama  va  ko‘ndalang  o‘qlari    simlarining  kesishuv  o‘rni  binoning 
asosiy  o‘qlari  kesishuvini  aniqlaydi  va  ular  shoqul  yordamida  tekshiriladi, 
hamda  ular  oldin  geodezik  instrumentlar  yordamida  aniqlangan  va  yerda 
mahkamlangan no‘qtalar bilan mos kelishi kerak. 
Binoning asosiy o‘qlari mahkamlangan obnoskalardan ma’lum masofada 
har  ehtimolga  qarshi  ularni  buzilishini  e’tiborga  olgan  holda  o‘q  chiziqlarini 
mahkamlovchi  nazorat  belgilari    −  shtirlar  o‘rnatiladi.Odatda  bular  gruntga 
obnoskadan  5...10  m  masofada  qoqilgan  va  yer  sathidan  2...6  sm  masofada 
chiqib turuvchi armatura sterjenlardir. 
Chiziqli-cho‘ziqli inshootlarning  gorizontal uchastkalarda har  50  m  da, 
qayriladigan uchastkalarda har 20 m da faqat ko‘ndalang obnoskalar o‘rnatiladi. 
Obnoskalar  qurilaetgan  binoning  yer  osti  qismini  barpo  etgunga  qadar 
buzilmay  saqlanadi,  keyin  bevosita  binoni  o‘ziga  ko‘chiriladi.  Hozirgi  davrda 
lazer geodezik priborlar paydo bo‘lganligi munosabati bilan obnoskalardan kam 
foydalanilayapti, o‘qlar qurilish maydonining vaqtinchalik bino va inshootlarida          
(inventar xonalar, devor va boshqalar)  aks ettirilayapti.