Toshkent arxitektura qurilish instituti

 
4.3. O‘rta qavatli turar - joy binolari 
3-5 qavatgacha bo‘lgan uylar o‘rta qavatli Turar-joy binolari turiga kiradi. Bu 
xildagi uylarda xonadonlar liftsiz, faqat umumiy zinapoya orqali bog‘lanadi. Ularning 
qurilmalari oddiy bo‘lib, zavodda tayyorlangan industrial tayyor qurilmalardan 
foydalaniladi. Bu xildagi Turar-joy qurilishi zich qurilish bo‘lib, shahar maydonidan 
foydalanishda iqtisod qilish imkonini beradi. Hamma zamonaviy qulayliklarga ega 
bo‘lib, qurilishda iqtisodiy jihatidan tejamlidir. Hozirgi vaqtda bunday uylar 
asosidagi Turar-joy qurilishi shaharlarni tashkil etadi. Sekin asta bunday uylar 
qishloqlarga ham tarqalmoqda. 
Keyingi paytda katta Turar-joy dahalarini rivojlanishi natijasida Toshkentda va 
boshqa O‘zbekiston shaharlarida keng miqyosdagi 4-5 qavatli Turar-joy binolari qad 
ko‘tara boshladi, shundan so‘ng temir-beton konstruksiya zavodi ko‘rinishida 
material-texnik qurilish bazasi tashkil etildi, ya’ni katta panellli uy qurilishi, uy 
qurilish kombinatlari ishga tushirildi. Bir qancha anzdozali g‘isht, panel, sinch-
panelli binolar seriyalari ishlab chiqarildi. Qurilish jarayonida bulardan keng 
ko‘lamda foydalanildi. 
 
 
 
 
 

---

86 
O‘rta qavatli uylarning asosiy qurilmalari /konstruksiyalar/ 
O‘rta kavatli Turar-joy binolari asosan 3 ta konstruktiv qurilmadan iborat 
bo‘ladi: 
- g‘ishtdan ko‘tarib turuvchi devor va to‘sib turadigan qurilma; 
- katta paneli ko‘tarib turuvchi devor va to‘sib turadigan qurilma; 
- karkas-panelli va karkas (sinch) g‘ishtli qurilma. 
Ko‘p ishlatiladigan bu g‘ishtli ko‘tarib turuvchi devor qurilma bo‘lib, qurilishni 
to‘liq industriallashtirib bo‘lmaydi, shunga qaramay u juda ko‘p tarqalgan. Bu 
qurilma yaxshi o‘zlashtirilgan bo‘lib, har xil ixcham loyihani yechishga, kuchli yer 
qimirlashda o‘zining mustahkamligi bilan farq qiladi. Besh qavatgacha bo‘lgan 
binolarni katta g‘isht zavod bazalari Respublikani g‘isht bilan ta’minlab tura oladi. 
Shuning uchun pishiq g‘ishtdan bo‘lgan qurilish hozirgi kunda keng qo’llanilmoqda. 
Toshkentda, Navoiy, Farg‘ona, Samarqand va O‘zbekistonning boshqa 
shaharlarda katta panelli qurilish keng ko’lamda qo‘llanilgan. Katta zavodlar qurilgan 
joylarda panelli va temir-beton buyumlar uy qurilishi kombinati bo‘lsa, tayyorlash 
vaqtini qisqartirishi va qurilish narxining kamayishi, zavodda tayyorlash sifatini 
oshishi o‘rta qavatli Turar-joy binolarini qurishda ancha qo‘l keladi. Zamonaviy 
katta panelli uylarning ham kamchiligi bor. Undagi eng katta kamchilik issiq saqlash 
va tovushni o‘tkazish, yozda uylarni qattiq isib ketishi, qurilish natijasida dahalar 
juda zerikarli, bir xil ko‘rinishda bo‘lib qolishi shular jumlasidandir. 
Turar-joylarni loyihalaganda har tomonlama iqtisodiy jihatdan unumli 
foydalanish lozim. Turar - joy binolarining energiya tejamkorlik xarakteristikalariga 
quyidagilar orqali erishiladi: 
-
bino hajmining ko‘p qirraliligini kamaytirish yo‘li orqali tashqi devorlarning 
sirti yuzasini qisqartirish evaziga; 
-
xonalarning yoritilishi bo‘yicha me’yoriy ko‘rsatkichlar saqlangan hollarda 
korpus enini oshirish evaziga; 
-
binoning uzunligini oshirish (shaharsozlik talablarini optimizatsiyalash, ya’ni 
maqbullashtirishni hisobga olish) evaziga; 
-
qavatdagi xonadonlar maydonini jamlashtirishni oshirish evaziga; 

---

87 
-
turar-joy uyining issiqlik samaradorligining oshirishga shart-sharoit 
yaratadigan tarhiy elementlarni qo‘llash orqali. 
Turar-joy binolarida shovqinni pasaytirishga quyidagi chora-tadbirlarni amalga 
oshirish yo‘li orqali erishiladi: 
-
maxsus 
shovqin 
himoyalovchi 
planirovkani 
magistral 
ko‘chaga
oriyentatsiyalash orqali: bunda xonadonlardagi yordamchi va xo‘jalik xonalarini uch 
xonali xonadonlarning umumiy xonalarini hamda xonadon tashqarisidagi xonalari 
(zinapoya tuguni) ko‘zda tutiladi; 
-
bino tashqi to‘siq devorlariga shovqin himoyalovchi konstrukti vositalarni 
o‘rnatish orqali; 
-
yuqori tovush himoyalovchi xossalarga ega bo‘lgan derazalar va balkon 
eshiklarni o‘rnatish orqali; 
-
shovqindan himoyalovchi texnik vositalar, jumladan klapan-so‘ndiruvchi 
moslamalarni qo‘llash orqali (bunda xonadonda me’yoriy havo almashinuvini 
ta’minlashni e’tiborga va hisobga olish taqozo etiladi.)