Toshkent arxitektura-qurilish instituti

                                     2- Ma’ruza 

                                

YERSHUNOSLIK 

 

 Yer sha’rining tuzilishi 

Hozirgi  zamon  mutaxassislarining  tahminlariga  ko„ra  yer  sha‟ri  uch  qatlamdan 

iborat  o„rtacha  radiusi  6370  km  bo„lgan  cho„ziq  yumaloq  shkldadir.  Qatlamlaming 

ashyolari  va  ular  qalinligi  geofizika  usullsri  yordainida  o„rganilgan  bo„lib,  quyidagi 

miqdorlami tashkil etadi. 

Yer  qobig‟i  asosan  turli  qalinlikdagi  cho„kindi  jinslar  qatlamlaridan  tashkil 

topgan,uning  qalinligi  50-70  km  atrofida.  Cho„kindi  jinslar  ostida  10  km  gacha 

qalinlikdagi granit, uning  tagida  esa 30-50 km  li  bazalt qatlamlari  mavjud. Granit  va 

bazalt  qatlamlar  umumlashtirilib  fanda  "sial"  -  silicium  (kremniy)  va  alyuminium 

(alyuminiy) nomini olgan. 

Yer  qobig‟i  ostidagi  qatlam  mantiya  deb  nomlanib  yuqori  (qalinligi  900km)  va 

quyi  (qalinligi  2000  km)  mantiyalarga  bo„linadi.  Yuqori  mantiya  o„z  navbatida  ikki 

qismga  ajraladi:  yuqori  qism  "sima"  asosan  silicium  (kremniy)  va  magnesium 

(magniy)  lardan  tashkil  topgan.  Quyi  mantiya  yuqori  bosimli  nihoyatda  qattiq 

jismlardan iborat. 

Mantiya ostida yer yadrosi (radiusi 3400 km) bo„Iib millionlab atmosfera bosimi 

va 5000 dan yuqori harorat ta‟siri ostidadir.