Toshkent arxitektura qurilish instituti raximov shavkat turdimurodovich beton va temir-beton texnologiyasi

Vermikulit
  –
  bu  tabiiy  material  bo‗lib,  kuydirish  jarayonida  xajmi  10  –  15 
baravar  tushadigan  va  oshadigan  ajoyib  xususiyatga  ega  gidroslyudalar  guruhiga 
mansub. Bu mineral bronza – sariq, tilla rangda uchraydi, aniq kimyoviy tarkibga 
va  faqat  o‗ziga  xos  kristal  tuzilmaga  ega.  U  flogopit  va  betonning 
vermikulitizatsiya  natijasida  yuzaga  keladi.  Kristallar  o‗lchami  bir  necha  o‗n 
santimetrdan mikrongacha tebranadi. 
Zichligi  tarkibiga  ko‗ra  2,3  dan  2.6  g/sm
3
  gacha  uchraydi.  Vermikulit 
formulasi  –  Mg
0,5
(MgFe)
3
(SiAl)
4
O
10
(OH)
2 
4H
2
O.  Verlikulitning  kimyoviy  tirkibi 
o‗zgarishi  mumkin,  bu  asosan  boshlang‗ich  slbda  xarakteri  va  gidrotatsiya 
jarayonining  geokimyoviy    o‗aroiti  bilan  aniqlanadi.  Vermikulit  kam  sepiluvchi 
zichlik bilan xarakterlanadi (80 – 200 kg/m
3
). Standartga ko‗ra, u 100, 150 va 200 
markalarga ega. Standartga ko‗ra, ishirilgan vermikulik uchta fraksiyaga bo‗linadi: 
yirik  (5  –  10mm),  o‗rta  (0,5  –  5  mm)  va  mayda  (≤0,5mm).  Vermikulitdan 
tayyorlangan  yonmas,  biochidamli,  oqsil  va  kislotalar  ta'siriga  neytral,  vaqt 
bo‗yicha barqaror chidamlilik, deformatsion va issiqlik – texnik xarakteristikalarga 
ega.  Bu  esa  vermikulitli  materialni  konstruksiya  sifatida  ham,  issiqlik  va  tovush 
izolyasiyasi uchun ham ishlatish samaradorligini ko‗rsatadi. 
Vermikulit shtukaturkalar devorlarni ichki va tashqi bezagi uchun milatiladi, 
hamda  issiqlik  himoyasidan  tashqari,  tovush  yutuvchi,  yong‗inga  qarshi  va 
manzarali  fuknsiyalarni  bajarish  mumkin.Oddiy  shtukaturka  qorishmasiga 
vermikulitdan  ozgina  qo‗shish  ham,  uni  elastikligini  oshirib,  qotgandan  so‗ng, 
darzlar hosil bo‗lishini kamaytiradi. 
Keramzit  qumi
  –  zarralarining  o‗lchami  0,1  –  5  mm  bo‗lgan  to‗ldiruvchi. 
Keramzit bu ajoyib keramik g‗ovaksimon shag‗al, u quyidagi xususiyatlarga ega: 
yengillik  va  bqori  chidamlilik;  issiqlik  va  tovush  izolyasiyasi;  yong‗inga 
chidamlilik;  namga  va  sovuqqa  chidamlilik;  ishqorga  qidamlilik,  kimyoviy 
inertlik;  uzoq  mudatlilik  va  boshqa  xarakteristikalar.  Qurilishda  issiqlikni 

---

49 
 
saqlovchi  materiallar  sifatida  keramzitdan  ratsional  foydalanish  75%  ga  issiqlik 
yo‗qotishni  qisqartiradi.  Keramzitning  muxim  xususiyati  materialning  ekologik 
tozaligini  alohida  uqtirish  zarur.  Chunki,  keramzit  tarkibi  –  bu  faqat  tuproqdit. 
Shunday qilib, keramzit – vbsolyut xavfsiz tabiiy material, keramika kabi. 
Quruq  qurilish  qorishmalari  tarkibiga  yengil  to‗ldiruvchi  sifatida 
ko‗pikpolistirol  granulalar  ham  qo‗shiladi.  ayniqsa,  bu  to‗ldiruvchi 
shtukaturkalarning    sement  tarkibida  samaralidir,  masalan  KNAUF  –  Grondband, 
va  KNAUF  –  UBO  yengil  styajkalari.  Ko‗pikpolistirol  shariklari  maxsus  qayta 
ishlangan,  suvda  yuqoriga  qalqib  chiqmaydi,  qorishma  xajmi  bo‗yicha  bir  tekis 
taqsimlanadi,  bir  jinsli  massa  hosil  qiladi.  Sement  qo‗shilganda  ham, 
ko‗pikpolistirol  zichligi  qorishma  xajmi  bo‗yicha  bir  xil  bo‗ladi.  Yuqorida  qayt 
etilgan  sementlar  ko‗pikpolistirolning  yuqori  tarkibiga  ko‗ra,  juda  yaxshi  issiqlik 
saqlovchi  xususiyatga  egadir.  Bunday  material  juda  qulaydir  va  quyma  qalinligi, 
hamda  boshqa  parametrlarni  boshqarishga  imkon  beradi.  Asosiy  fuksiyasi  – 
issiqlik  izolyasiyasidan  tashqari,  ko‗pikprlistirol  granulalari  muxim  vazifalarni, 
yan'i tovush izolyasiyasini ham bajaradi. Quriq to‗ldiruvchi (ko‗pikpolistirol) juda 
yengil, shunga ko‗ra, uning transportirovkasi oddiy, u nam va ixtiyoriy  kimyoviy 
va biologik reagentlar ta'siriga chidamli. 
To‗ldiruvchilar  deb,  kukunsimon  materiallarga  aytiladi,ularning  zaralari 
bog‗lovchi  maddalar  zarari  bilan  bir  o‗lchamda.  To‗ldiruvchilar  noorganik  va 
organik;  tabiiy  va  sun'iy;  kimyoviy  tarkibi  bo‗yicha  oddiy  va  murakkab  bo‗ladi. 
To‗ldiruvchi  zararlari  plastiksimon,  tolasimon  ham  bo‗lishi  mumkin.  Zarralar 
o‗lchami odatda 10 dan 100mkm gacha va 1 – 2 mm dan oshmaydi.