Toshkent arxitektura qurilish instituti raximov shavkat turdimurodovich beton va temir-beton texnologiyasi

3.1-rasm.  MZS-10  quruq  aralashmalar  ishlab  chiqarish  kichik-zavodining 
texnologik  sxemasi: 
1-greyferli  yuklagich;  2-vibrogroxot  (tebranuvchi  sig‘im);  3-shnekli 
shimdirgich; 4-lentali konveyer; 5-―groxot‖ bilan birgalikda  barabanli quritgich; 6,7,19-vertikal 
shneklar; 8-elevator; 9-tebranuvchi elak (vibrosito); 10-mayda qum bunkeri (0-1,4mm); 11-yirik 
qum  bunkeri  (1,4-2,8mm);  12,14-vintli  shimdirgichlar;  13-bog‘lovchilar  (sement,  ohak) 
saqlanadigan  omborxona;  1,5-plastifikastiyalovchi  qo‘shimchalar  dozatori  (ulushlagichi);  16-
muzlashga qarshi qo‘llaniladigan qo‘shimchalar ulushlagichi (dozator); 17-ulushlagich (dozator); 
18-aralashtirgich;  20-qoplaydigan  mashina;  21-lentali  konveyer;  22-tayyor  aralashma  sig‘imi; 
23-tayyor aralashma bunkeri. 

---

88 
 
Bundan 
tashqari 
amaliyotda 
turli 
quruq 
aralashmalar 
kombinastiyalashgan  holda  qo‘llanilinadi,  masalan:  devor  va  pollarni  koshin 
(kafel)  plitkalar  bilan  elimlab  qoplashda  va  turli  xildagi  shpatlevkalar 
tayyorlashda.
 
Quruq  elimli  aralashmalar  keng  assortimentda,  xususan  Podolsk  tajriba 
sement  zavodida  ularning  xilma-xil  turlari  ishlab  chiqariladi.  Bundan  tashqari 
quruq  aralashmalarning  kichik  zavodlarda  ishlab  chiqariladigan  boshqa 
texnologiyalari ham mavjud, masalan: MZS -10 (3.1-rasm) va boshqalar. 
Quruq 
aralashmalardan, 
masalan 
"Plitonit" 
yuqori 
adgeziya 
va 
qovushqoqlik,  vertikal  devorlardan  oqib  tushmaslik,  muzlashga  bardoshlik 
xossalariga  ega.  Ularni  ishlab  chiqarishda  Pikalev  zavodining  M-400  va  M-500 
markali  sementidan  jinsliligi  va  tarkibining  bir  xillik  darajasi  yuqori  bo‘lgan, 
frakstiyasi  0,6  mm  gacha  bo‘lgan  kvarst  qumi,  Waken  va  Dow  organik 
qo‘shimchalardan  foydalaniladi.  Bu  organik  qo‘shimchalardan  chet  el  firmalari 
ham keng ko‘lamda foydalanishadi. Chetel shpatlyovkalaridan bizda Franstiyaning 
"Semin"  va  Finlandiyaning  "Lox‘ya"  firmalariniki  keng  ishlatiladi.  Quruq 
aralashmalarning  to‘g‘ri  tanlanishi  va  to‘g‘ri  qo‘llanishi  qurilish  ishlarini 
tezlashtiradi va ularning sifatini oshiradi. 
Qorishmalarni tayyorlash va tashish 
Qurilish 
qorishmalari 
beton-qorishma 
zavodlarida, 
lar 
tayyorlash 
markazlarida  yoki  qorishma  qorish  uzellarida  tayyorlanadi.  Qurilish  maydoni 
zavoddan  uzoqda  joylashganda  va  bajariladigan  ishlar  hajmi  kam  bo‘lganda 
qorishma  ob‘ekt  yaqinida  joylashgan  mexanizastiyalashtirilgan  qurilmalarda 
tayyorlanishi maqsadga muvofiq bo‘ladi. 
Qorishmalarni  tayyorlash  jarayoni  tashkil  etuvchi  materiallarni  tayyorlash, 
ularni o‘lchash (dozalash) va aralashtirishdan iborat bo‘ladi. Portlandsement, ohak, 
gips va boshqa bog‘lovchilar Davlat standarti talablariga javob berishi kerak. Qum 
zarurat bo‘lsa elanadi, yuvish usulida chang, loy miqdori meyorga keltiriladi. Ohak 
va  giltuproq  xamiri  zarur  quyuqlik  darajasida  tayyorlanadi.  Qorishma 

---

89 
 
harakatchanligini meyorga keltirish uchun tarkibiga kiritiladigan plastifikatorlar va 
kimyoviy  qo‘shimchalar  tegishli  konsistenstiyagacha  suyultiriladi.  Qorishmalarni 
tayyorlashda  mineral  bog‘lovchilar  massasi  bo‘yicha,  qum  va  suv  hajm  bo‘yicha 
o‘lchab solinadi. 
Qurilish qorishmalari 150, 375 va 750 l sig‘imli davriy ishlaydigan qorishma 
qorgichlarda tayyorlanadi (3.2-rasm). Qorishma qorgichlarda og‘ir qorishmalar 1-2 
minut,  engil  qorishmalar  esa  4  minut  davomida  aralashtiriladi.  Hozirgi  vaqtda 
qurilish  qorishmalari  quruq  qorishmalar  markazida  suv  qo‘shmasdan  tayyorlanib, 
qurilish  maydonlarida  mahsus  qorishma  qorgichlar  vositasida  plastik  qorishmaga 
aylantirilishi  mumkin.  Qurilish  qorishmalari  istemolchiga  mahsus  uskunalangan 
avtostisternalarda, avtosamosvallarda tashiladi. 
Quruq  qorishmalar  mahsus  avtopristep  qorishma  qorgichlarda  tashiladi  va 
qurilish maydonlarida suv bilan aralashtirilib binolarga uzatiladi. Qorishma yuqori 
qavatlarga  mahsus  ko‘tarmalar,  nasoslar  yoki  pnevmotransport  vositasida  etkazib 
beriladi. 
Qurilishga  keltirilgan  qorishma  partiyasi  pasportida  qorishma  partiyasining 
nomi  va  nomeri,  uning  hajmi,  tayyorlangan  sanasi,  markasi,  tarkibi, 
harakatchanligi va suv ushlashlik xususiyati ko‘rsatilishi kerak.