Тошкент архитектура – Қурилиш институти муталова барно иргашевна таълимда инновацион технологиялар

Асослар ва фундаментларни кучайтириш ва таъмирлаш 
Пойдеворлар остида жойлашган ва улар орқали бино ва иншоотдан тушадиган 
юкни кўтариб турувчи тупроқ қатлами 
асос 
деб аталади. Бинонинг ер сатҳидан 
пастда жойлашган ҳамда бинодан тушадиган ҳамма юкларни ўзига қабул қилиб, 
асосга узатадиган қисми 
фундамент
деб аталади. 
Фундамент бинонинг энг муҳим қисми бўлиб, бинонинг умумий хизмат 
муддати айнан унга тўғридан-тўғри боғлиқ бўлади. 
Асослар табиий ва сунъий турларга бўлинади. Етарли даражадаги 
мустаҳкамликка эга бўлган ҳамда юк кўтариш қобилиятини кучайтириш талаб 
қилинмаган тупроқ 
табиий асос
бўлиб хизмат қилади. Бўш тупроқлар эса сунъий 
равишда кучайтиришни талаб қилади. Юк кўтарувчи қатламни чақиқ тош билан ёки 
чақиқ тошсиз зичлаш, қумли қозиқоёқлар билан зичлаш, қум ва бетон ёстиқларни 
ўрнатиш, шунингдек қозиқли асослардан фойдаланиш бўш тупроқда 
сунъий асос
ни 
яратишнинг асосий усулларидир. 
Фундаментлар қурилиш материалларига кўра ёғочли, тошли, бетон ва темир-
бетон, бут-бетон, конструкциясига кўра устунли ва тасмасимон, қурилиш усулига 
кўра яхлит, йиғма ва қозиқли турларга бўлинади. 
Мавжуд бинолар остидаги фундаментларнинг табиий асосларини кучайтириш 
зарурати ҳам туғилиши мумкин. Бу қўшимча бир нечта қаватларнинг қурилиши 
натижасида, шунингдек ерости сувлари сатҳларининг ўзгариши, асоснинг 
атмосфера сувларидан намланиши, конструкцияларнинг юк кўтариш қобилияти 
нотўғри баҳоланиши, муҳандислик-геологик ва гидрогеологик изланишлар пайтида 
йўл қўйилган хатолар, биноларни кўтаришда ишларнинг нотўғри бажарилганлиги 

---

40 
оқибатида юзага келадиган асосларнинг йўл қўйиб бўлмайдиган деформацияси 
натижасида юз беради. Бундай ҳолатлар фундамент остидаги тупроқларни сунъий 
маҳкамлаш йўли билан бартараф этилади. 
Мавжуд бинолар фундаментлари асосидаги тупроқларнинг маҳкамланиши ва 
мустаҳкамланиши 
силикатлаш, чақичлаш, цементлаш
йўли билан, шунингдек
термик усул
да амалга оширилади. Табиий асосларни кучайтириш усулини танлаш 
тупроқ табиати, ерости сувларининг сатҳи, оқим тезлиги ва кимёвий таркибига 
боғлиқ.