Тошкент ахборот технологиялари университети

 
 

---

I.3. VPN турлари, қўлланилиши ва хизматларининг тавсифи
VPN нинг учта асосий кўриниши қабул қилинган: масофадан туриб 
фойдаланиш имконияти мавжуд бўлган VPN (Remote Access VPN), ташкилот 
ичидаги VPN (Intranet VPN) ва ташкилотларароVPN (Extranet VPN). 
• масофадан туриб фойдаланиш имконияти мавжуд бўлган VPN баъзан 
DialVPN деб ҳам номланади. Улар мустақил dial-up –фойдаланувчиларга 
хавфсиз тарзда Интернет ёки бошқа умумий фойдаланиш тармоғи орқали 
марказий офис билан боғланиш имконини беради. 
• Интранет VPN «нуқта-нуқта» ёки LAN-LAN VPN деб ҳам аталади. Бу тур 
VPN бутун Интернет ёки бошқа умумий фойдаланиш тармоғи орқали 
хавфсиз хусусий тармоқлар яратади. 
• Extranet VPN бўлса, электрон тижорат учун идеал муҳит вазифасини 
бажаради. Бу VPN боғланиш ёрдамида бизнес ҳамкорлар, хом ашё етказиб 
берувчилар ва мижозлар билан хавфсиз боғланиш имконияти мавжуд. 
Extranet VPN — бу Интранет VPNнинг кенгайтирилган кўриниши бўлиб, 
унда ички тармоқни ҳимоя этиш мақсадида firewall дан фойдаланилади. 
Юқорида биз VPN тармоғи, унинг бугунги ҳаётимиздаги аҳамияти, ишлаш 
тамойиллари ҳақида назарий маълумотлар келтириб ўтдик. Бугунги кунда 
Тошкент ахборот технологиялари университети ва унинг ҳудудий
филиаллари орасида VPN тармоғи ташкил этилган бўлиб, ушбу соҳада 
амалга оширилаётган ишлар тўғрисида ҳам тўхталиб ўтсак. 
ТАТУ билан филиаллар ўртасида VPN технологиясига асосланган, 
замонавий оптик толали алоқа кабелидан фойдаланилган корпоратив тармоқ 
ташкил этилган. 

---

1.2-расм ТАТУ ва унинг филиаллари ўртасида ташкил этилган VPN 
тармоғи структураси 
Ҳозирги кунда тезкор ахборот алмашинувини йўлга қўйиш мақсадида 
VPN тармоғи ишлаб турибди. Бугунги кунда филиалимиз профессор-
ўқитувчилари ва талабалари VPN технологиясига асосланган корпоратив 
тармоқ орқали ТАТУ ички локал тармоғида, фойдаланишга рухсат этилган 
ахборот ресурсларидан, электрон кутубхонасидан, файл серверидан, 
электрон почта хизматидан, KARMAT-TUIT Elib дастури асосида ТАТУ 
ҳамда Алишер Навоий номли Ўзбекистон Миллий кутубхонаси ахборот 
ресурсларидан унумли фойдаланиш имкониятига эгадирлар. 
Бундан ташқари, филиалимиз профессор-ўқитувчилари VPN тармоғига 
уланган ҳолда худди ички локал тармоқдаги сингари маълумот алмашиш 
имкониятига эга бўлдилар. Яъни, VPN тармоғига тармоқнинг логини ҳамда 
пароли терилади ва қайси IP-манзилда фойдаланишга рухсат этилган 
маълумот жойлашганлигини билган ҳолда шу IP-манзилдан маълумот 
олишлари ёки маълумот узатишлари мумкин. 

---

Келажакда VPN тармоғи орқали Қарши филиали билан ТАТУ ўртасида 
ҳамда ривожланган мамлакатларнинг олий таълим муассасалари билан 
масофавий таълимни йўлга қўйиш ва улар билан илмий-амалий 
видеоконференциялар ўтказиш режалаштирилган.