Тошкент ахборот технологиялари университети “маълумотлар узатиш тармоқлари ва тизимлари” кафедраси

Маълумот узатиш тармоқлари

• Маълумот узатиш тармоқлари деб - маълумот узатиш хизматларини етказиб бериш имкониятларини таъминловчи техник воситалар тўпламига айтилади. Буларга қуйидагилар киради:
• терминал қурилмалар;
• коммутация воситалари;
• узатиш тизимлари;
• алоқа каналлари.
• Хабарларни қабул қилиш ва узатиш, хабар ташувчидан ва хабар ташувчи орқали амалга ошириладиган электралоқа ҳужжатли маълумот узатиш дейилади.
• Ҳужжатли маълумот узатиш хизматлари сифатининг асосий тафсилотлари қуйидагилардан иборат:
• ахборот аниқлилиги;
• етказиб бериш вақти;
• мўлжалланган вақтга ва талаб қилинган аниқлик билан кўрсатилган манзилга етказиб бериш ишончлилиги.

Маълумот узатиш тармоқлари

• Ахборот қуйидаги усулларда узатилса, уни тушунарли бўлиши қуйидагича бўлади:
• ранг, хид ва таъм орқали 2% дан 5% гача;
• матн (ҳарф ва рақамлар) орқали 7% гача;
• овоз (товушнинг паст-баландлиги, интонация ва паузалар) орқали 38% дан 45% гача;
• ҳаракат ва мимикалар орқали 35% дан 52% гача;
• мультимедия хизмати (ҳаракат ва овознинг биргаликда мужассамлашган холда узатиш) орқали 95% дан 98% гача.

Автоматлаштирилган маълумот узатиш тизими блок схемаси

• Ахборот манбаи

• Узатувчи

• Алоқа канали

• Қабул қилувчи

• Маълумотлар истеъмолчиси

• сигнал + халақитлар

• сигнал + халақитлар

• Хабарлар

• Хабарлар

• Халақитлар

• Маълумот узатиш тизимини таркибига қуйидагиларни киритишимиз мумкин:
• 1. Узатиш канали (АК – алоқа канали).
• 2. Маълумотларни узатиш қурилмалари.
• 3. Маълумотларни қабул қилувчи қурилмалар.

Маълумот узатиш тизимининг асосий сифат кўрсаткичлари

• Маълумот узатиш тизимининг асосий сифат кўрсаткичлари қуйидагилар ҳисобланади:
• Ўтказиш қобилияти;
• Аниқлик;
• Ишончли ишлаш.
• Тизимнинг (каналнинг) ўтказиш қобилияти каналнинг физик хусусияти ва сигналдан аниқланади. Каналнинг ўтказиш қобилияти ушбу каналдан махсимал узатилаётган тезликга боғлиқ.