Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

483

XXIV bob.

 Fuqarolik jamiyati 

va huquqiy davlat

larga ishlab chiqarishdagi raqobat va unda hokimiyatning ma’muriy aralashuvini 

cheklash orqali erishiladi. Fuqarolar jamiyati insonning ijodiy faolligini namoyon 

etishga yo‘l ochuvchi munosabatlar shakllangan taqdirda zohir bo‘ladi.

Buyuk fransuz inqilobining manifesti – 1791-yilgi Inson va fuqaro 

huquqlari deklaratsiyasida ham xususiy mulk muqaddas va dahlsiz deb e’lon 

qilingan. Feodalizmning ashaddiy dushmani bo‘lgan yakobinchilar esa, xususiy 

mulkni yangi jamiyatning, ya’ni fuqarolik jamiyatining birdan-bir asosi deb bil-

ganlar. Tarix saboqlaridan ma’lumki, xususiy mulk nafaqat jamiyatni turli qat-

lamlarga ajratgan, balki, ishlab chiqarishni rivojlantirishga qaratilgan tashab-

busni rag‘batlantirgan, hokimiyatga nisbatan mustaqil (avtonom) tuzilmalarni 

vujudga keltirgan. 

O‘zbekistonda ham xususiy mulkchilikka asoslangan iqtisodiy muno-

sabatlar tizimi qaror topmoqda, tadbirkorlikka, kichik va xususiy biznesga 

keng yo‘l ochilib, uning tegishli tashkiliy va huquqiy mezanizmlari vujudga 

keltirilmoqda. 

O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi fuqarolik jamiyatining qaror 

topishishini xususiy mulkning qat’iy mavqega ega bo‘lishi bilan bog‘laydi. Shu 

asosda hozirgi paytda jamiyatda keng ko‘lamda xususiylashtirish (aksiyalashti-

rish) jarayonlari amalga oshirilmoqda. 

Xo‘sh, nima sababdan islohotchi – davlat O‘zbekistonda demokratik fuqa-

rolik jamiyatini jadal shakllantirib borishdan manfaatdor?

Birinchidan, shu asnoda mamlakatning ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor iqti-

sodiyoti sari olg‘a siljish yo‘llari va usullari xususida fuqarolar kelishuviga 

erishish to‘g‘risida norasmiy ijtimoiy shartnoma tuzish va uni ro‘yobga 

chiqarishda islohotchi-davlat uchun sherik vujudga keltiriladi.

Ikkinchidan, fuqarolik jamiyati o‘z institutlari orqali shaxsning davlat 

ishlarini boshqarishda ishtirok etishini ta’minlagan holda, davlatda vakillik de-

mokratiyasining va mamlakatda ijtimoiy-siyosiy tizimning asosi hisoblanadi.

Uchinchidan, O‘zbekiston xalqi fuqarolik institutlari va mexanizmlari, 

avvalo saylov tizimi orqali o‘zining siyosiy yuksalishi va hayotiy muhim milliy 

manfaatlarini ifodalashi uchun barqaror shart-sharoitlar yaratmoqda. 

To‘rtinchidan, fuqarolik jamiyati shaxs va jamiyat, fuqaro va davlat, et-

nik va konfessional jamoalar, ijtimoiy-demografik guruhlarning hayotiy muhim 

manfaatlarining o‘zaro maqbul muvozanatidan kelib chiqqan holda quriladi.

Beshinchidan, demokratik jamiyat fuqarolarning siyosiy va ijtimoiy faol-

ligiga asoslangan. O‘z navbatida, uning o‘zi turmushning barcha sohalaridagi 

islohotlar jarayonida bunday faollikning o‘sib borishini izchil rag‘batlantirib 

boradi va davlatning byurokratlashuvi, uning institutlari fuqarolarning hayotiy 

muhim manfaatlaridan uzilib qolishi xavfiga qarshi turadi. 

---