Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Davlat va huquq  

nazariyasi – 

umumnazariy  

ijtimoiy fan

1-§.

I bob. DAVLAT VA HUQUQ NAZARIYASINING  

PRЕDMЕTI VA MЕTODI

---

14

Odilqoriyev X.T. 

Davlat va huquq nazariyasi

Masalan, «davlat», «davlat apparati», «davlat organi», «huquq», «huquq tizimi», 

«huquqiy munosabat», «normativ-huquqiy hujjat», «huquqbuzarlik», «yuridik ja-

vobgarlik» degan tushunchalarning ta’rifini anglamay turib, maxsus fanlarning 

predmetini o‘zlashtirib bo‘lmaydi. 

Davlat va huquq nazariyasi asosiy, yetakchi yuridik o‘quv fani sifatida 

quyidagi xususiyatlarga ega:

birinchidan, o‘zining aniq predmetiga, o‘rganadigan mavzulari doirasiga ega;

ikkinchidan, davlat va huquq haqida yaxlit umumiy nazariy bilim beradi, 

davlat va huquqning mohiyati, taraqqiyot bosqichlari va qonuniyatlarini ochib 

beradi;

uchinchidan, davlat va huquq sohasida to‘plangan bilimlarni «davlat», 

«huquq», «qonun», «hokimiyat», «demokratiya» va boshqa kategoriyalarda 

(tushunchalarda) ifoda etadi;

to‘rtinchidan, davlat va huquqning ijtimoiy hodisa sifatida rivojlanishi-

dagi obyektiv jarayonlarni, dialektikasi va taraqqiyot qonuniyatlarini aks 

ettiradi. 

Xullas, davlat va huquq nazariyasi yuridik ta’lim tizimidagi o‘quv fanlari 

orasida asosiy o‘rinni egallaydi. Bu fan bo‘lajak huquqshunoslarda huquqiy ta-

fakkur va dunyoqarashni, huquqiy ong va huquqiy madaniyatni shakllantirish-

da alohida ahamiyatga ega. Davlat va huquq nazariyasini huquqshunoslikning 

alifbosi deyish mumkin. U umumyuridik fan sifatida sohaviy huquq fanlari 

uchun poydevor bo‘luvchi ilmiy kategoriyalar tavsifini shakllantirib beradi. 

Davlat va huquq nazariyasining quyidagi jihatlariga alohida e’tibor qaratish 

lozim:

– davlat va huquq nazariyasi jamiyatdagi muhim ijtimoiy hodisalar – 

davlat va huquqni o‘rganadi;

– davlat va huquq inson hayotining asosiy hamrohi va tartibga soluvchi 

mezoni hisoblanadi;

– davlat va huquq bir necha asrlik tarixiy davrni bosib o‘tgan va bugun-

gi qiyofaga erishguncha umumbashariy va umuminsoniy qadriyatlar hamda 

tajribani o‘z mazmuniga jo etgan;

– inson o‘zi istiqomat qilayotgan zaminga, davlatga hamisha qiziqish 

bilan qaraydi, uni anglash va mushohada etishga intiladi;

– inson o‘z faoliyati davomida muayyan qoida, norma, ya’ni huquqqa 

amal qilish barobarida uning mohiyatini anglashga ehtiyoj sezadi;

– davlat va huquq jamiyat taraqqiyoti bilan aloqadorlikda hamda 

uyg‘unlikda rivojlanib boradi, shu bois, ijtimoiy tamaddun qonuniyatlariga 

bo‘ysunadi.

---