Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

267

XII bob.

 Huquq 

normasi

oid normalar (ya’ni, protsessual normalar) Fuqarolik-protsessual kodeksida 

mustahkamlangan bo‘ladi.

Protsessual huquqiy normalar tashkiliy munosabatlarni tartibga soladi, 

hamda sof tashkiliy, rasmiy, boshqaruv xususiyatiga ega. Ular doimo moddiy 

huquq normalari tartibi, shakllari va tatbiq qilish usullarini belgilaydi. Protses-

sual normalar ikkilamchi xususiyat kasb etadi. Protsessual huquqiy normalar 

hamma vaqt ham alohida sohalarda jamlanavermaydi. Bu hol sodir bo‘lgan 

taqdirda ham, u huquq sohasining ma’lum bir rivojlanish bosqichida bo‘ladi, 

ya’ni muvaqqat bo‘ladi. Protsessual normalar o‘ziga xos huquqiy kompleksni 

hosil qilib, huquq sohasining ma’lum bir bo‘linishi tashkil etilishidan vujudga 

keladi. Huquq normalarida xatti-harakatni shakllantirishning mavhumligiga 

qarab, 

abstrakt

 (mavhum, umumiy) va 

kazuistik

 (nisbatan konkret) norma-

lar farqlanadi. Muayyan bir munosabat turini yaxlit holda tartibga soladigan 

normalar abstrakt (mavhum) normalar hisoblanadi. Bir munosabat turining 

muayyan bir qismini tartibga soladigan normalarni esa, kazuistik normalar, 

deb yuritiladi. Masalan, Konstitutsiyaning «Asosiy prinsiplar» deb nomlangan 

1-bo‘limi normalari abstrakt, umumiy tabiatga ega, Bu bo‘limda O‘zbekiston 

Respublikasi ijtimoiy va siyosiy tuzumining asoslari umumiy tarzda mustah-

kamlangan. Keyingi bo‘limlarda esa asosiy qoidalar yanada aniqroq ifodalanib, 

ularga batafsil to‘xtalib o‘tilgan: masalan, inson va fuqarolarning asosiy 

huquqlari, erkinliklari va burchlari (2-bo‘lim), davlat hokimiyatining tashkil 

etilishi (5-bo‘lim) va hokazo. Huquq normalari, shuningdek, 

asosiy

 (dastlabki) 

va 

hosila

 normalarga bo‘linadi, birinchisida umumiy xarakterga ega bo‘lgan 

qoidalar mustahkamlansa, (masalan, qonun normalari), ikkinchisida esa, umu-

miy qoidalarni rivojlantiruvchi, aniqlashtiruvchi normalar mustahkamlanadi 

(masalan, qonunosti normativ hujjatlarning normalari qonun normalarini 

aniqlashtiradi, konkretlashtiradi).

Huquq normalari amal qilish hududiga qarab,