Тошкент-2021 Маърузачи: доц. Талипова Х. С

Harorat o'zgarishi bilan azeotrop aralashmaning tarkibi Vrevskiyning ikkinchi qonuniga muvofiq o'zgaradi:

egrisida maksimumi bo'lgan sistemalarda harorat ortishi bilan azeotrop tarkibida partsialь bug'lanish issiqligi katta komponentning nisbiy miqdori oshadi. Bug' egrisida minimumi bo'lgan sistemalarda aksincha bo'ladi.

Ko'pincha azeotrop aralashmalarning tarkibi, qaynash haroratlari ma'lumotnomalarda beriladi.

• 6-rasm

• 6a-rasm

Коmponentlar nоmi		Моddа vа аzеоtrоp аrаlаshmаni Тq, 0C			A-komponentni azeotrop aralashmadagi miqdori, %
A modda	B modda	A	B	Azeotrop aralashma
Maxsimum hosil qiluvchilar
Suv	Etil spirit	100,0	78,3	78,13	4,43
Etil spirti	Benzol	78,3	80,2	68,24	32,37
Etil spirti	Xloroform	78,3	61,16	59,4	7,0
Oltingugurt uglerodi	Aseton	46,25	56,25	39,25	66
Suv	Izopropil spirit	100,0	82,44	80,37	12,10
Metil spirti	Benzol	64,7	80,2	58,34	39,55
Minimum nuqta hosil qiluvchilar
Suv	Azot kislotasi	100,0	86,0	120,5	32
Suv	Xlorid kislotasi	100,0	-85	108,5	79,76
Xlorid kislotasi	Metil efiri	-85	-23,65	-1,5	60

• Аyrim аzeоtrop аrаlashmalar

• Suyuq aralashmalarni xaydash va amaliy axamiyati
• Haydash jarayoni suyuqlik va bug' tarkibi mos kelmasligiga asoslangan.
• Suyuq uchuvchan aralashmalardagi komponentlar haydash yo'li bilan bir – biridan ajratiladi. Haydash - suyuq aralashmalarni tarkibiy qismlarga ajratish usuli. Bunda qanchalik komponentlarning uchuvchanligi orasidagi farq katta bo'lsa, ularni ajratish shunchalik yengil bo'ladi.
• Bu jarayonda suyuqlik uzluksiz qizdiriladi, ajralgan bug' esa kondensatsiya qilinib, ajratib olinadi. Bu usul kimyo, ozik-ovqat va boshqa sanoat tarmoqlarida keng qo'llaniladi.

• Oddiy haydashda suyuqlik uzluksiz qaynatiladi va hosil bo'lgan bug' doimiy ravishda ajratib turiladi.
• Bug' oson uchadigan komponentga boy bo'ladi. Uzluksiz haydab borilsa, haydash kolbasida faqat yuqori haroratda qaynaydigan komponent qoladi.
• Oddiy haydash juda to'liq ajratish lozim bo'lmaganda, komponentlarning qaynash haroratlari bir-biridan keskin farq qilganda qo'llaniladi, masalan, ksilol bilan spirt yoki spirt bilan efir.
• Aralashmalarni toza kompopentlarga ajratish uchun fraktsion yoki bosqichli haydash kerak.

• Хайдаш колбаси

• Конденсат йиғиладиган
• идиш

• Azeotrop aralashmalarni ajratish
• Bu toifa aralashmalarni haydashni (ajratishni) bug' egrisida minimum nuqta hosil qiladigan sistema misolida ko'ramiz:

• Azeotrop aralashma hosil qiluvchi sistemalarning oddiy haydash bilan toza komponentlarga ajratib bo'lmaydi.

• Aralashmalarda azeotropni hosil bo'lishi salbiy holdir. Uni yo'qotish yo'llaridan biri - tashqi bosimni o'zgartirish. Bu bilan aralashmaning qaynash harorati o'zgaradi. Tashqi bosim o'zgarishi bilan azeotrop tarkibi va harorat egrisidagi ekstremum nuqta o'rni o'zgaradi va ba'zi xollarda yo'qolishi ham mumkin.
• Misol: Suv – etil spirti sistemasi ustidagi bosim 1013 dan 133 gPa gacha kamayganda azeotrop aralashma tarkibi 89,5 dan 99,6 % etanolgacha o'zgaradi.

Ma'ruzalar bo'yicha foydalanishga taklif etilayotgan adabiyotlar

• Ma'ruzalar bo'yicha foydalanishga taklif etilayotgan adabiyotlar
• 1. Sh.P.Nurullayev. Fizikaviy kimyo. Darslik.-T. Iqtisodiyot va moliya, 2014.-523 bet.
• 2. Atkins. Physical Chemistry, 2006, W.H.Freeman and Company, New York, 958 p.
• 3. Raymond Chang, Jonn W.Thoman, JR, Physical Chemistry for the chemical sciences, 2014, Universiry Science Books
• 4. B.P.Nikolьskiy, N.A.Smirnova i dr. Fizicheskaya ximiya. Uchebnik. – Leningrad: Ximiya, 1987. – 880
• 5. X.S.Talipova, A.S.Sidikov, O.S.Boboqulova, J.S.Qayumov. Fizikaviy kimyodan laboratoriya va amaliy mashg'ulotlar to'plami. O'quv qo'llanma. –T. Sano-standart, 2015. – 271 bet