Тошкент-2021 3 Январь 2021 2-қисм Тошкент январь 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Январь 2021 2-қисм
Тошкент
СИЁСИЙ ПАРТИЯЛАРНИНГ ФУҚАРОЛИК ЖАМИЯТИ ИНСТИТУТИ 
СИФАТИДАГИ АҲАМИЯТИ НАЗАРИЙ ТАДҚИҚОТЛАР КОНТЕКСТИДА
Нурмуҳаммад Қаршиев
Ўзбекистон Миллий университети 
Фуқаролик жамияти ва ҳуқуқ 
таълими кафедраси таянч докторанти.
E-mail:[e-mail]
тел: [phone]
Аннотация: Сиёсий партиялар ва фуқаролик жамияти замонавий сиёсий фанларда 
бир – бири билан чамбарчас боғлиқ тушунчалар ҳисобланади. Ривожланган илғор жа-
миятларда сиёсий партиялар ва фуқаролик жамияти бир – бирини тўлдириб турувчи бир 
бутун механизмни ташкил этади. Фуқаролик жамиятларида инсон қадри ва унинг эркин-
лигини таъминлашҳамда манфаатларини ифодалаш масалалари долзарб ҳисобланади. 
Сиёсий партияларнинг жамиятдаги муайян бир гуруҳлар манфаатларини ҳимоя қилиши, 
ифодалаши, ҳокимият учун қонун доирасида ўзаро кураш олиб бориши, рақобатлашиши 
фуқаролик жамиятининг асосий кўринишларидандир. Сиёсий партияларнинг демократи-
яга асосланган эркин фуқаролик жамиятини қуришдаги аҳамияти беқиёс ҳисобланади. 
Сиёсий партияларни фуқаролик жамиятини ривожланиши учун асосий институтлар-
дан бири сифатида аҳамиятини назарий жиҳатдан илғор хорижий тажрибалар асосида 
ўрганишимиз,мамлакатимизда сиёсий фанларнинг ҳамдафуқаролик жамиятининг ривожи-
га ҳисса қўшишига хизмат қилади.
Калит сўзлар: сиёсий партия, партия назарияси, фуқаролик жамияти, сиёсий институт, 
сиёсий тизим, демократия, оппозиция, сайлов.
Замонавий сиёсий фанларда фуқаролик жамияти ва унинг институтлари кўп ўрганилган 
ва кенг ёритилган масалалардан ҳисобланади. Демократияга асослаган фуқаролик жами-
ятларида сиёсий партияларнинг фаолияти, зарурияти ва уларнинг ривожланиши йўлидаги 
ютуқ ва камчиликлари нималардан иборат деган табиий савол туғилади. Айнан мана шу 
саволларга жавоб топиш учун ҳам фуқаролик жамияти ва унинг институти ҳисобланган 
партияларни назарий жиҳатдан ўрганишимиз муҳим ҳисобланади. Ўзбекистон ўзининг 
миллий мустақиллигига эришган илк дамларданоқ ўз олдига фуқароларнинг қадр-қиммати 
ва манфаатлари устувор бўлган демократияга асосланган кучли фуқаролик жамиятини 
барпо этишни мақсад қилиб қўйди. Ушбу мақсад йўлида мамлакатимизда мавжуд сиёсий 
партиялар зиммасига ҳам муайян вазифалар қўйилган бўлиб, улар ушбу вазифаларни қай 
даражада уддалаётганлигини 2017 йил 12 июлда Олий Мажлис палаталари, сиёсий пар-
тиялар ҳамда Ўзбекистон Экологик ҳаракати вакиллари билан бўлиб ўтган учрашувида 
Президент Ш. Мирзиёевнинг “Парламентимиз ҳақиқий демократия мактабига айланиши, 
ислоҳотларнинг ташаббускори ва асосий ижрочиси бўлиши керак” деб номланган маъруза-
сида “сиёсий партиялар ўз дастурий мақсад ва вазифаларини, мафкуравий соҳадаги ишла-
рини қайта кўриб чиқиб, уларга зарур ўзгартириш ва қўшимчалар киритиши, бунда жаҳон 
тажрибасини ўрганиш, ҳалқаро ҳамкорликни кучайтириш фойдадан ҳоли бўлмайди”[1] 
деб таъкидлаб ўтган эди. Президентимизнинг ушбу танқидий, таҳлилий фикрларидан сўнг, 
сиёсий партияларнинг фаолиятида сезиларли ижобий ўзгаришлар кузатилган бўлса-да ай-
рим йўналишларда ҳали ҳам етарлича муаммолар мавжуд.Мамлакатимизда сиёсий партия-
ларга фуқаролик жамиятининг энг асосий фаол институтларидан бири сифатида қаралади.
Ўзбекистон Республикаси конституциясида фуқаролик жамиятига таъриф берилмаган 
бўлса-да, унда фуқаролик институтларини ташкил этиш ва улар фаолиятининг ҳуқуқий 
асослари эътироф этилган, уларнинг давлат билан ўзаро ҳамкорлиги принциплари белги-
ланган[4].
Жамиятнинг сиёсий тизими муайян сиёсий кучлар ва партияларнинг, халқнинг сиёсий 
онги ва сиёсий маданиятида ўз ифодасини топади. Улар, энг аввало сиёсий ҳаёт иштирок-
чиларининг конкрет ижтимоий ва сиёсий амалиётининг таъсирида вужудга келади[2]. Си-
ёсий тизими демократияга асосланган мамлакатларда фуқаролик жамиятини барпо этиш 
имкониятлари мавжуд бўлади.

---

10