Тошкент-2021 3 Июнь 2021 10-қисм Тошкент июнь 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Июнь 2021 10-қисм
Тошкент
Для облегчения изучения этого закона можно его представить в виде графического ор-
ганайзера. Что это такое?
***Графический органайзер – это все, что каким-то образом помогает организовать ин-
формацию на листе бумаги (или экране компьютера), чтобы улучшить ее запоминание, ус-
воение, анализ или применение.
Таким образом, применяя разные методы, учитель физики может добиться повышения 
знаний не только по своему предмету, но и улучшить знания учеников по другим предме-
там, научить креативно мыслить.
Использованная литература:
1. Физика 9 класс: учебник П. Хабибуллаев и др. – 2019
2. Буров Л.И., Стрельченя В.М. Физика от А до Я: учащимся, абитуриентам, репетито-
рам. – Мн.: Парадокс, 2000. 
3. Общая физика. Термодинамика: Сергей Яковенко – 2017.

---

94
Июнь 2021 10-қисм
Тошкент
МУВАФФАҚИЯТЛИ ВА МУВАФФАҚИЯТСИЗ ОИЛАВИЙ ҲАЁТНИНГ ЎЗИГА 
ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ
Р.С.Разакова-
ЎзМУ мустақил тадқиқотчиси
Аннoтация: 
Ушбу мақолада муваффақиятли ва муваффақиятсиз оилавий ҳаётнинг ўзига 
хос хусусиятлари ёритилган.
Калит сўзлар: 
Оилавий хаёт, оилавий ҳаётга тайёрлик, адаптация, никоҳ, ўзаро 
ёрдам,оилавий муносабатлар .
Оила мустаҳкамлиги хусусиятларини таҳлил қилувчи баъзи бир назариялар унинг 
мустаҳкамлигини эр-хотинларнинг шахслараро муносабатларини баҳолаш орқали 
аниқлайдилар. Мустаҳкам оилавий ҳаёт деганда шундай иттифоқ тушуниладики, бунда хар 
иккала шериклар биргаликдаги ҳаётдан кўнгиллари тўқ бўлсин. Яъни, мустаҳкамлик ше-
риклар эҳтиёжларининг қониқиш ёки қониқмаслик мезони орқали қараб чиқилади, бунда 
аёлларда асосан ҳиссий яқинлик, қадр-қимматини ва ўзининг шахс сифатида муҳимлигини 
сезиш, ўзаро ёрдам ва ўзаро қўллаб-қувватлашга бўлган эҳтиёжни ажратадилар [1.51б].
Е.М.Мавлонованинг фикрича никоҳдаги шерикларнинг маълумот даражаси бир хил 
бўлган оилалар энг мустаҳкам бўлади. Бунда хотиннинг маълумоти эриникидан устун 
бўлган оилалар камроқ даражада мустаҳкам бўлади. Тадқиқотчилар бу фактни олий таъ-
лим олган аёллар эркакка маънавий мулоқот, мазмунли дам олиш, оиладаги муносабатлар 
характери нуқтаи-назаридан юқори даражадаги талабларни қўйиши билан изоҳлайди. Улар 
кўпгина ҳолларда оилавий муносабатларнинг шундай моделига амал қиладилар, бу эса 
ҳамма вақт ҳам эркакнинг кутганига мос тушавермайди [2.14б].
Олим никоҳ тушунчасига ўзининг муносабатларини никоҳ сифатида қарайдиган, оила-
лилик унинг белгиси бўлади, жинсий муносабатдаги шериклар ўртасидаги иттифоқ, каби 
ойдинлик киритади. Никоҳ девиацияларини (
лот. девиатио — оғиш
) ўрганиш натижалари 
фуқаролик никоҳининг тарқалганини, шунингдек, замонавий жамиятнинг сезиларли қисми 
бундай никоҳни табиий оғиш деб ҳисоблашини кўрсатади. Бунда замонавий никоҳлардаги, 
айниқса фуқаролик никоҳларидаги қариндошлик ҳисси жиддий пасаяди. Бироқ, оиланинг 
шаклланиш жараёнида шахсий ўзгариш бир нечта даврлар давомида юз беради. Шун-
дай қилиб, фақат расмий, ишқ-муҳаббатга асосланган, яъни муваффақиятли никоҳ меъёр 
ҳисобланади. Никоҳнинг қолган барча шакллари меъёрдан оғиш, яъни муваффақиятсиз 
ҳисобланади. Г.М.Владов муваффақиятсиз оилавий ҳаётнинг энг кенг тарқалган асосий 
ўзига хосликлари сифатида қуйидагиларни ажратади:
– оилавий муносабатлардаги бузилишлар;
– оилавий ҳаёт мақсадлари ва қоидаларининг келишилмаганлиги;
– оилавий ролларнинг самарали тақсимланишининг бузилиши;
– эр-хотинлик ўзаро муносабатлардаги рақобатнинг долзарблашуви;
– оила аъзолари эҳтиёжларининг қондирилишидаги сусайиш;
– оила ривожланишига йўналишнинг мавжуд эмаслик ва ҳам ҳар бир алоҳида оила аъзо-
сининг, ҳам умуман оиланингҳаётидаги ўзгаришларга тайёр эмаслик;
– мулоқотдаги ахборот ва интерфаол элементларининг ёпиқлиги;
– оилавий мажбуриятлар бажарилишининг паст даражаси [3.45б].
Иқтисодий омиллар оиланинг мустаҳкамлигига сезиларли таъсир ўтказади. Одатда, эр-
хотинларнинг, шунингдек қариндошлар ва референт гуруҳларнинг оила бюджети қандай 
бўлиши, бюджетнинг тақсимланиш жараёни муҳим роль ўйнайди. Бўлажак никоҳдаги 
шериклар турлича мулкка эгалар, шу сабабли ҳам никоҳнинг иқтисодий ҳолати ҳам 
ўзгаради. Оилавий ҳаётнинг мустаҳкамлиги ва давомийлигини сақлаш учун уни борлиги-
ча қадрлаш лозим. Жумладан, никоҳдаги жуфтликларни ажралишлардан олдинги сўровлар 
шуни кўрсатадики, улардан севиб турмуш қурганларининг кўпчилигида мухаббатнинг 
йўқолиши ажрашишнинг сабаби деб кўрсатади. Бир қатор ҳолатларда (айниқса эрта ёшда-
ги никоҳларда) когнитив (
экспериментга асосланган
) соддалик, эр-хотинларнинг никоҳга, 
бир-бирларига нисбатан тасаввурларининг яссиланиши, юқори даражадаги рольни ку-
тиш ва бошқалар кузатилади. Бундан ташқари, ажрашишга олиб келган, муваффақиятсиз 

---

95