Тошкент-2021 3 Апрель 2021 10-қисм Тошкент апрель 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Yo‘ldosheva Umida Raxmatovna
Qiziltepa tumanidagi12-maktabning 
boshlangich sinf o‘qituvchisi
Annotatsiya:
Hozirgi kunda O‘zbekiston Respublikasida boshlang‘ich sinf ta’limiga bo‘lgan 
e’tiborning oshishi yosh avlodni har tomonlama barkamol bo‘lib o‘sishida muhum ahamiyat kasb 
etishi ta’kidlanmoqda. Mazkur maqolada boshlang‘ich o‘quvchilariga o‘rta arifmetik masalalarni 
yechishga o‘rgatishning usullari ochib beriladi.
Kalit so‘zlar: 
masala, o‘rta arifmetik qiymat, amal, misol, topshiriq.
Boshlang‘ich sinf matematika darslarini qiziqarli tashkil etish uchun qiziqarli masalalar 
yechimini va yechish usullarini ko‘rsatish muhim rol o‘ynaydi.Shu maqsadda qo‘yida ko‘rsatilgan 
masalalarni keltirish mumkin.Bu masalalar yosh bolalarni matematika faniga nisbatan qiziqishini 
uyg‘otadi,ularni yechish jarayonida fikrlash qobiliyatini o‘stiradi.
Keltirilgan masalalar hayotiy bo‘lib , aksariyati xorij manbalardagi masalalardan o‘zbek 
boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga mos tarzda tarjuma qilingan.
Bu masalalardan namunalar keltirib ularning yechimini ko‘rsatib o‘tamiz:
Masala 1: Izquvar Sherlok Xolms o‘z kitobining 12-ta sahifasida uch jinoyatchi nomini 
keltirgan.U xuddi shu tarzda kitobning 108-ta sahifasida nechta jinoyatchi nomini keltirgan?
Masalaning berilishidan ko‘rinib turibdiki izquvar Sherlok Xolms izquvar bo‘lishiga qaramay 
voqealarni o‘z kitobiga qayd qilib boray ekan.
Masala yechimi quyidagicha bo‘ladi:
12 sahifada -3 ta jinoyatchi nomi,
12:3 =4 sahifada 1 ta jinoyatchi nomi keltirilgan.
Demak, 108 ta sahifada: 108:4=27ta jinoyatchi nomi keltirilgan.
Javob: 27 jinoyatchi.
Masala 2: Mushuk bildiki bir savzining vitamin miqdori beshta sichqon vitaminlar miqdoriga 
teng ekan.U sichqon ovlashni to‘xtatdi.Odatda mushuk bir oyda (4-hafta)30 ta sichqon ovlardi. 
Mushuk ikki haftada nechta sabzi yeyishi kerakki u rejadagi vitaminni qabul qilsin. 
Masala yechimi quyidagicha
30:5=6ta sabzi bir oyda (4-haftada)
6:2=3 ta sabzi ikki haftada. Javob 3 ta sabzi.
Masala 3: Otliq 72 km yo‘lni 6 soatda bosib o‘tadi. Agar u ikki baravar sekin harakatlansa, 54 
km masofani necha soatda bosib o‘tadi?
Bu masala miqdorlarga doir bo‘lib, unda masofa va vaqt berilgan.
Masalaning yechimi quyidagicha:
72 km:6 soat= 12 km bir soatda bosib o‘tgan yo‘li.
Ikki barobar sekin harakatlansa 12:2= 6 km bir soatda harakatlanadi.
54km :6km/s= 9 soatda bosib o‘tadi.
Javob:54 km masofani 9 soatda bosib o‘tadi.
Masala 4: Kema sohildan 30 km/s tezlik bilan harakatlanib yo‘lga chiqdi. U ikki soat yurganidan 
keyin halokatga uchradi. Kema kapitani va qolganlar 10 soatdan keyin sohilga suzib kelishdi. Ular 
qanday tezlik bilan suzib kelishdi?
Masala o‘quvchilarga qiziqarli bo‘lib,u harakatga doirdir.
Masalaning yechimi quyidagicha:
Kema 30 km/s * 2soat= 60 km suzib borgan.
Kema kapitani va boshqalar:
60 km:10 soat= 6 km/soatda suzib kelishdi.
Javob: 6 km/s tezlik bilan suzib kelishdi.
Masala 5: Jasur orzu qiladiki unga uzunligi ikki metr va eni bir metrli shokolad bo‘lsa. Nazir 
esa undan uch baravar ortiq shokoladni orzu qiladi. Nazir necha metrli shokoladni orzu qilgan?
Berilgan masalada uzunlik bilan birga yuza o‘lchovini ham foydalanib bilish kerak
Masalaning yechimi quyidagicha:
Jasur : eni 1 m, uzunligi 2m-li shkolad orzu qilgan.
Nazir bo‘lsa undan 3 baravar katta shkolad orzu qilgan.
Demak eni 1m va uzunligi 3*2=6metr
Javob: Nazir uzunligi 6 metr va eni 1 metrli shokolad orzu qilgan.

---

158