Toshkent 2018 “MA’lumotlar bazasini boshqarish tizimi” fani bo’yicha

-DDL tili (DATA DEFINITION LANGUAGE ma’lumotlar aniqlash tili) bu ma’lumotlar ba’zi strukturasini aniqlash va ma’lumotlarga murojaatni boshqarish uchun mo‘ljallangan.
DML tili (DATA MANIPULATION LANGUAGE) ma’lumotlarni manipulyasiyalash tili. Ma’lumotlarni ajratish va tiklash uchun mo‘ljallangan.
-bu til noprotsedura tili ,shuning uchun unga qanday axborot olishi kerakligi ko‘rsatiladi, lekin axborotni qanday olish emas. Boshqacha aytganda SQL tili ma’lumotlarga murojaat usulini ko‘rsatishni talab etmaydi.
SQL tili operatorlarni erkin formatda yozishini ta’minlaydi. Buning ma’nosi, operatorlar elementlarini yozilishi ekrandan fiksirlangan joylarga bog‘liq emas.
Komanda strukturasi bir qancha kalit xizmatchi so‘zlar bilan beriladi, masalan:
CREATE TABLE (sozdat tablitsi- jadval yaratish)
INSERT (vstavka-qo‘yish)
SELECT (vыbrat-ajratib olish)
SQL operatori xizmatchi so‘zlar va foydalanuvchi qo‘llaydigan so‘zlardan tashkil topadi.
Xizmatchi so‘zlar SQL tili doimiy qismi bo‘lib, ular aniq qiymatga ega. Ularni standartda ko‘rsatilganday yozish kerak va ularni bir satrdan ikkinchisiga ko‘chirish uchun bo‘linmaydi. Foydalanuvchi tomonidan aniqlangan so‘zlar, foydalanuvchi tomonidan ma’lum sintaksis qoidalari asosida beriladi. Ular o‘z navbatida ma’lumot baza ob’ektivlarini xar xil nomlari iborat bo‘ladi (jadval, ustun, tasvirlar, indekslar va x.k.). operatordan so‘zlar o‘rnatilgan sintaksis qoidalariga moslab joylashtiriladi. Til standartida bu ko‘rsatilmagan bo‘lsa xam, SQL tilining dialektlarida (ko‘rinishida)matn tugallanganini bildiruvchi belgi, ko‘pgina xollarda nuqtali vergul(;) ishlatiladi.
SQL operator komponentalarini ko‘pchiligi registrga bog‘liq emas, ya’ni ixtiyoriy xar qanday katta va kichik xarflvr ishlatishi mumkin.
Bularda bitta istisno bor. Bu istisno simvolli literallarga tegishli. Ulardalitera ma’lumotlar, ularga mos bo‘lgan ma’lumotldar bazasidagi qiymatlar qanday saqlansa shunday yozilishi kerak. Masalan:agar ma’lumotlar bazasida familiyaning qiymati «SWITH»ko‘rinishida bo‘lsa, qidirish shartida «SWITH» simvol literal ko‘rinishida berilsa, bunga tegishli yozuv hech kachon topilmaydi.
SQL tili erkin formatga ega bo‘lgani uchun, SQL aloxida operatorlari va ularning ketma-ketligini, aloxida ajratib yozish va tekislab yozishni ishlatish mumkin. Quyidagi qoidalarga bo‘ysunish talab etiladi:
-operatordagi xar bir konstruksiya yangi satrdan boshlanishi kerak;
-xar bir konstruksiya boshlanishida tashlab ketladigan bo‘sh pozitsiyalar, boshqa operator konstruksiyalari xam bo‘lishi kerak;
-agar konstruksiya bir necha qismdan iborat bo‘lsa, ularning xar biri qism yangi satrlardan bo‘sh o‘rinlarni oldingi konstruksiyaga nisbatan siljitib yoziladi.
Amaliyotda ma’lumot bazasi tuzilishini (asosan uni jadvallarini) aniqlash uchun DDL operatorlari ishlatadi, bu jadvallarni ma’lumotlar bilan to‘ldirish uchun va ulardan axborotlarni so‘rovlar yordamida ajratib olish uchun - DML operatorlari ishlatiladi.
Ma’lumotlar bilan manipulyasiyalash SQL tilini DML peratorlarini ko‘llaymiz.