|
– Хўш, энди айт-чи, мен тўкмасдан қайтариб олиб
кел, деб илтимос қилганим – икки томчи ёғ қани? – деб
сўрабди Донишманд.
Йигитча қараса, қўлидаги қошиқда ёғдан асар ҳам
қолмабди.
– Сенга берадиган битта-ю битта маслаҳатим худди
ана шу эди, – дебди йигитчага донолар доноси. – Бахт-
нинг бутун сиру асрори – дунёнинг мўъжизалари ва
гўзаллигини бус-бутун кўриш, ва кўрар экансан, чой
қошиқдаги икки томчи ёғни ҳеч қачон унутиб қўй-
масликда.
Сантяго ривоятни эшитиб, узоқ жим қолди. Қария
унга нима демоқчи эканлигини англаб етди. Чўпон
дунё кезишни яхши кўради, лекин ҳеч қачон ўз қўй-
ларини унутиб қўймайди.
Шоҳ Маликсиддиқ Сантягога диққат билан тикилиб
турди-да, қўлларини бирлаштириб, унинг боши узра
ҳавода сирли бир шаклда айлантирди. Сўнгра қўйлар-
ни олдига солиб, ўз йўлига равона бўлди.
47
А
ллазамонлар маврлар қуриб кетган қадимий
қалъа мўъжазгина Тариф шаҳрига салобат бахш этиб
турарди. Агар минорага чиқиб назар ташланса, мак-
кабодроқ сотувчининг кўчма дўкони жойлашган май-
дон кафтда тургандек намоён бўлади, ҳатто уфқдан
Африка соҳиллари ҳам элас-элас кўзга ташланади.
Ўша куни Салим шоҳи Маликсиддиқ юзини кунчиқар
шамолига тутганча, қалъа девори устида ўтирарди.
Қўйлар эса тақдирларида бирваракайига юз берган
шунча ўзгаришлардан безовталаниб, янги хўжа-
йинидан узоқроқда тўдалашиб туришар, уларни ҳар
доимгидек бир нарса – емиш қизиқтирарди.
Сафарга шай турган кичкина кемага тикиларкан,
Маликсиддиқ бу йигитчани энди ҳеч қачон қайта кўр-
маслиги ҳақида ўйларди, Иброҳим билан ҳам худди
шундай бўлган эди. Ўндан бирини бериб кетгач, уни
қайта учратмади.
Умрбоқийларда орзу-ҳавас бўлмаслиги керак, чун-
ки уларнинг бу фоний дунёда ўз йўллари йўқ. Шунга
қарамай, Маликсиддиқ Сантяго исмли бу йигитчага
омад ёр бўлишига қалбининг туб-тубидан, пинҳона
хайрихоҳ эди.
«Афсуски, у ҳозироқ менинг номимни ҳам унутиб
юборди, – деб ўйлади у. – Исмимни яна бир бор эсла-
тиш керак эди. У мени – номаълум қарияни «Салим
шоҳи, Маликсиддиқ», деб хотирлаши лозим.
У кўзларини осмонга тикди ва бироз хижолат бўлиб
пичирлади:
– Эй, Тангрим, биламан, Сенинг наздингда булар-
нинг бари ўткинчи, беҳуда. Лекин баъзан бу қартайган
шоҳнинг ҳам ўзидан ғурурлангиси келиб қолади.
48
«
С
ирли жой экан бу Африка», – деб хаёлидан ўт-
казди Сантяго.
У кичкина тамаддихонада ўтирарди – бундай ош-
хоналар ушбу шаҳарнинг тор кўчаларида ҳар қадамда
учрарди. Бир неча одам катта чилимни қўлма-қўл қи-
либ навбат билан чекишарди. Бу пайтгача у жуда кўп
нарсаларни кўришга улгурди: қўл ушлашиб юрадиган
эркакларни ҳам, юзлари ёпилган аёлларни ҳам, ба-
ланд мезанага чиқиб, бор овози билан азон айтадиган
сўфиларни ҳам, уларнинг овози чиқиши билан атроф-
даги одамларнинг тиз чўкканини ва пешоналарини
ерга қадашганини ҳам.
«Мусулмонлар ўлкаси. Уларнинг урф-одатлари», –
дерди у ўз-ўзига. У болалигида қишлоғидаги черковда
Муқаддас Ёқуб сувратини кўрган эди – маврлар усти-
дан ғалаба қозонган ғолиб қўлида қилич, оқ отнинг
устида эди, унинг қаршисида эса юзтубан тушган,
дарғазаб қиёфали, ҳозир Сантяго билан тамаддихо-
нада ўтирганларга жуда ўхшаб кетадиган одамлар
тасвирланган эди. Йигитчанинг жуда кайфияти
тушиб кетди – у ўзини дунёда якка-ёлғиз қолгандай
ҳис қиларди.
Бунинг устига, сафарга жўнаш талотўпида бир нар-
сани умуман назардан қочирган экан, бу эса хазинага
йўлни узоқ вақтлар боғлаб қўйиши мумкин эди. Бу
мамлакатда ҳамма араб тилида гапирарди.
Тамаддихона хўжайини унинг ёнига келди ва
Сантяго қўшни столдагилар ичаётган нарсадан олиб
келишини имо-ишора билан тушунтирди. У эса аччиқ
дамланган чой бўлиб чиқди. Йигитчага бундан кўра
шароб маъқулроқ эди.
49
Тўғрисини айтганда, майда-чуйдалар унчалик
аҳамиятга эга эмас – асосийси, хазина ва унга қандай
етиб бориш ҳақида ўйлаш лозим эди. Қўйларни сотиб
мўмайгина пул қилди, мана, чўнтагида турибди. Пул
– пул-да, сеҳрли кучини кўрсатишга ҳам улгурди –
пул бўлса одамга ёлғизлик ҳам унча билинмайди.
Тез орада, бор-йўғи бир неча кундан сўнг у эҳромлар
ёнида бўлади. Соф олтиндан қуйилган лавҳ осиб олган
оқсоқол бир тўда қўй деб, уни лақиллатмагандир.
У йигитчага аломатлар ҳақида гапирганди ва
Сантяго ҳам бўғозни кечиб ўтаркан, фақат шуларни
ўйларди. Гап нима ҳақдалигини у англарди: Андалу-
сияни кезиб юрганда, ер ва осмондаги аломатлар нима-
лардан огоҳ этишини йигитча ўрганиб олган эди. Қуш
қаердадир пусиб ётган илондан хабар беради; буталар
эса яқин орада булоқ ёки дарё борлигини билдириб
туради. Буларнинг ҳаммасига уни қўйлари ўргатган.
«Агар ҳаммасига Худо раҳнамолик қилаётган бўл-
са, у менинг ҳам адашишимга йўл қўймайди», – деб
ўйлади Сантяго ва бироз тинчланди. Ҳатто чой ҳам
аввалгидай аччиқ туйилмади.
– Сен кимсан, оғайни? – ногаҳон испанча савол
янгради.
Сантяго бирданига енгил тортди: у аломатлар
ҳақида ўйлаётган эди, мана, аломат ҳам билдирилди.
Мурожаат қилувчи оврўпоча кийинган, қарийб ўзи-
нинг тенгдоши экан. Фақат терисининг ранги унинг
шу ерлик эканлигини билдириб турарди.
– Испанчани сен қаердан биласан? – сўради Сантяго.
– Бу ердагиларнинг деярли ҳаммаси билади. Испа-
ния икки соатлик йўл.
– Ўтир, сени меҳмон қилмоқчиман. Ўзингга ҳам,
менга ҳам шароб буюр. Чой менга ёқмайди.
– Бу мамлакатда шароб ичмайдилар, – жавоб берди
у. – Дин тақиқлайди.
50
Сўнгра Сантяго унга эҳромларга етиб бориши ло-
зимлигини маълум қилди. Хазина ҳақида ҳам лақил-
лаб қўйишига сал қолди, лекин вақтида тилини тиш-
лади: ким билади, ёрдамлашгани учун ҳақ сифатида
хазинанинг бир қисмини талаб қилса-чи, у қариянинг
сўзларини эслади: ўзингга тегишли бўлмаган нарсани
Do'stlaringiz bilan baham: |
