Toshkent 2014 B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov o

Bug‟doy kenja turlarini etalonlar bo‟yicha aniqlash. 
Odat-da namuna-etalonlar 
markazlashtirilgan tartibda DDI (Davlat Don Inspeksiyasi) nazoratida tayyorlanadi. Ushbu 
etalonlardan foydalanib don qabul qilish manzilgoxlari va turli korxonalarning 
laboratoriyalari har yili ishchi etalonlar tayyorlashadi. Ishchi etalonlami tayyorlash uchun

---

8 6
xo‟jaliklardan kelayotgan yangi hosil donidan foydalaniladi. 
Taqqoslashda qulaylik uchun maxsus romchadan (7-rasm) foydalanish tavsiya etiladi. Bu 
romcha yupqa taxtacha yoki faner va orgshishadan dastali quti shaklida tayyorlanadi. 
Romcha bir-biridan ajratilgan 4 seksiyaga bo‟lingan. Romcha o‟rtasida kvadrat darcha 
bo‟lib, u 
t
romchaning orqasida joylashgan eshikcha bilan yopiladi.
Kenja tumi aniqlashda tekshirilayotgan don namunasini romcha o‟rtasiga 
joylanadi, eshikcha yopiladi va uning ranggini seksiyalardagi namuna etalonlar bilan 
taqqoslanadi. Yuqorida qayd etilganidek, don ranggini kun yorug‟ida yaxshi aniqlash 
mumkin.
7-rasm.
 
Don ranggini taqqoslovchi romcha
Kuchli 
va 
qattiq donlarni DAST bo‟yicha ta‟riflash. 
Kuchli 
bug‟doy 
tarkibida 
ko‟p oqsil (quruq modda hisobiga 14% dan kam emas) miqdori, yuqori oynasimonligi 
bilan (60% dan kam emas), ko‟p kleykovina mavjudligi 28% dan kam emas), yaxshi 
egiluvchanligi bilan ta‟rifianadi. Kuchsiz bug‟doyga kuchliligini qo‟shish bilan uning 
non yopilish sifatlarini yaxshilash mumkin.
O‟rtacha kuchli bug‟doy o‟rtacha miqdordagi oqsil (14% dan kam), yomon 
oynasimonligi, kleykovinaning ozligi (25% dan kam emas), kleykovinaning kam 
egiluvchanligi bilan ta‟rifianadi. Bunday bug‟doydan kuchli bug‟doy qo‟shmasdan 
ham yaxshi sifatli non olish mumkin,
Kuchsiz bug‟doy avvalgi guruhdan oz miqdordagi oqsil (11% dan kam), yomon 
oynasimonlik (40% dan kam), oz miqdordagi kleykovina (25% dan kam), past sifatli 
kleykovina (yomon egaluvchan) bilan farq

---

8 7
qiladi. Kuchsiz bug‟doydan sifatsiz non chiqadi. Yaxshi non yopish uchun bunday donlarga 
kuchli bug‟doy qo‟shish zarur. 
Donlar DAST bo‟yicha quyidagi talabalarga javob berishi lozim: