Toshkent – 2022 Mavzu: Tizimli dasturiy ta’minot nazariyasining asosiy tushunchalaridan biri bulgan fayllar bilan ishlash

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
1-Amaliy ish

Guruh: DIF 316-18
Bajardi: Voris Rakhimov

TOSHKENT – 2022
Mavzu: Tizimli dasturiy ta’minot nazariyasining asosiy tushunchalaridan biri bulgan fayllar bilan ishlash

Fayl tizimi - bu operatsion tizim komponentasi bulib, nomlangan berilganlar tuplamiga murojaatni, tashkil etish va saklashni ta’minlovchidir.Berilganlarning nomlangan tuplami fayllar deb ataladi.
Fayllarning asosiy xususiyatlari.
1. Fayl -bu ismga ega ob’ekt bulib, shu ism orkali faylni ichidagi ma’lumotlar bilan ishlovchi ob’ektdir. Ism bu belgilar ketma-ketligi bulib, uning uzunligi anik operatsion tizim turiga boglikdir.
2. Faylni joylashishiga boglik emasligi. Anik bir fayl bilan ishlash uchun u faylning tashki kurilmadagi joylashishini bilish talab kilinmaydi.
3. Kirish/chikish funksiyalari tuplami. Xar bir operatsion tizim fayllar bilan ma’lumot almashinuvni ta’minlovchi funksiyalar tuplamiga ega. Bu funksiyalar tuplami kuyidagilardan tashkil topadi:
1. Fayl ish uchun ochilgan. Yoki mavjud yoki yangi faylni ochish mumkin. Shunday savol tugilishi mumkin. - nima uchun faylni ochish kerak? Nima uchun birdaniga fayldan ukish va faylga yozish mumkin emas? Xakikatda, bu operatsion tizimga fayl anik jarayon bilan ishlashini markaziy ravishda e’lon kilish vositasidir.U esa Ushbu ma’lumotlarga asosan kandaydir yechim kabkl kilishi mumkin. (masalan, boshka jarayonlar uchun ushbu faylga murojaatni cheklab kuyishi mumkin.).
2. Ukish/yozish. Kupincha fayl bilan ma’lumot almashinuv berilganlar bloki kurinishida tashkil etilishi mumkin. Ushbu berilganlar bloki ikki xil xususiyatga ega. Bir tomondan ixtiyoriy xisoblash tizimi uchun berilganlar blokining ulchami anik berilgan, ya’ni bular apparat -dastur ulchamlaridir. Ikkinchi tomondan bu berilganlar bloki real almashinuvda dasturchi tomonidan ixtiyoriy ravishda boshkarilishi mumkin. Ukish/yozish funksiyalarida kupincha almashinuv uchun berilganlar bloki ulchami va ukilishi yoki yozilishi kerak bulgan berilganlar bloki soni beriladi. Tanlangan berilganlar blokining ulchamidan almashinuvlarning unumdorligi boglik, faraz kilaylik bir mashina uchun berilganlar blokining unumdorlik ulchami 256 Kb bulsa, siz 128 Kb lik almashinuvni amalga oshirmokchi bulsangiz, u xolda siz mantikiy bloklarni ukish uchun ikki marotaba 128 Kb dan murojaat kilasiz. Bu xolda siz 256 Kb ni bir martada ukish urniga, bir blokga ikki marotaba murojaat kilasiz va bir safar yarmini, keyingi safar keyingi yarmini ukiysiz. Bu yerda yana ba’zi bir «unimsizlik» elementlari uchrashi xam mumkin, lekin ularni «aklli» operatsion tizim tekislab yuboradi, agar tekislay olmasa, demak bu sizning xatoyingiz buladi.
3. Fayl kursatkichini boshkarish. Xar bir ochilgan fayl bilan fayl kursatkichi tushunchasi boglik. Bu kursatkich komandalarning xisoblagich registri bulib, xar bir vaktda keyingi fayl buyicha almashinuvni amalga oshirish mumkin bulgan nisbiy adresni kursatadi. Ushbu blok bilan almashinuv tugagandan sung kursatkich blokdan tashkariga kuchiriladi. Fayl bilan ishni tashkil etish uchun ushbu fayl kursatkichini boshkarish talab etiladi. Fayl kursatkichini boshkarish funksiyasi mavjud bulib, kursatkichni fayl buyicha ixtiyoriy (mumkin bulgan chegaralarda) kuchirish imkonini beradi. Kursatkich bu kandaydir uzgaruvchi bulib, dasturdan murojat kilish mumkin, va u faylni ochish funksiyasi (ushbu uzgaruvchini tashkil etuvchi) bilan boglik.
4. Faylni yopish. Bu amal ikkita funksiya orkali amalga oshirilishi mumkin:
1) Faylni yopish va oxirgi kiymatini saklab kolish. 2) Faylni yukotib (uchirib) tashlash.
Fayl yopilgandan sung u bilan barcha alokalar tugatiladi va u kanonik xolatga utadi.
Fayllar tizimining asosiy xususiyatlari.
Fayllar tizimi fayllar uchun sanab utilgan barcha xususiyatlarni uz ichiga oladi, va yana ba’zi bir kushimcha xususiyatlarga xam ega. Bu xususiyatlar fayllar tizimining strukturalik tashkil etilishi bilan boglik.
Keling, kandaydir tashki saklash kurilmasi (VZU) fazosini karab chikaylik va bu fazoda fayllarni joylashtirishni tashkil etishni kurib chikamiz.
1. Uzluksiz segmentli fayllarni birdarajali tashkil etish. «Birdarajali» termini tizim unikal nomlangan fayllar bilan ishlashni ta’minlashini anglatadi. Tashki saklash kurilmasi chegarasida berilganlarni saklash uchun katalog deb ataluvchi soxa ajratiladi. «Boshlangich blok» berilgan ism bilan boshlanuvchi tashki saklash kurilmasidagi nisbiy adresni kursatadi. «Oxirgi blok» berilgan faylning oxirgi blokini aniklaydi. Faylni ochish funksiyasi katalogda fayl ismini topish, uning boshlanishi va oxirini aniklashni amalga oshiradi. (amalda berilganlar kursatilganidan kam joy egallashi mumkin, lekin bu xakda keyinrok tuxtalamiz). Bu xarakat juda oddiy, shu bilan katalogni OT xotirasida saklash mumkin, bu esa almashinuvlarni kamayishiga olib keladi. Agar yangi fayl tashkil etilayotgan bulsa, u bush joyga yoziladi. Ismlar katalogiga uxshash bush fazolar (fragmentlar) jadvali bulishi mumkin.
Ukish/yozish kushimcha almashinuvlarsiz amalga oshiriladi, chunki faylni ochishda biz berilganlarni joylashtirish diapazoniga ega bulamiz. Ukish ushbu struktura blokiga mos ravishda amalga oshiriladi va xech kanday kushimcha ma’lumot talab etilmayli, almashinuv xam mos ravishda tezda amalga oshiriladi.
Endi karab chikaylik, bunday faylga kushimcha ma’lumot yozmokchimiz, lekin bush fazo joy yuk? Bu xolda tizim ikki xil yul tutishi mumkin. Birinchidan, u sizga joy yukligini aytadi va siz uzingiz nimadir kilishingiz kerak buladi, ya’ni kandaydir Ushbu faylni biror joyga kuchirib turadigan va kerakli ma’lumotni kushadigan jarayonni kuyasiz. Bunday kuchirish yetarli darajada kimmatga tushadigan funksiya. Ikkinchi imkoniyat - almashinuvni rad etiladi. Bu esa faylni ochish jarayonida avvaldan kushimcha joy olib kuyish kerakligini anglatadi; bu xolda fayl tizimi buferning bush ulchamini tekshiradi va u kam bulsa, Ushbu faylni joylashtirish uchun bush joy kidiradi.
Bunday kuramizki, bunday tashkil etish sodda, almashinuvlarda unumli, lekin fayl uchun joy yetishmagan xollarda unimsizlik boshlanadi. Bunday tashkari fayl tizimining uzok ishlashi davomida diskda xuddi operativ xotiradagi kabi fragmentatsiya xolati yuz beradi. Ya’ni bush joylar mavjud ,lekin faylimizni joylashtirish uchun yetarli joy yuk bulgan xolat yuzaga keladi. Fayl tizimini bunday tashkil etilishining fragmentatsiyasi bilan kurashishda uzok, ogir va fayl tizimi uchun xavfli bulgan jarayon, ya’ni fayllarni bir-biriga zichlashtirish jarayoni amalga oshiriladi.

Masala № 17

f va g faylning komponentalari natural sonlar bo’lsin.
Topish kerak:
1. mos komponentalarning yig’indisini:
2. mos komponentalarning ayirmasini:
3. mos komponentalarning ko’paytmasini; vа h faylga yozish kerak.

Javob
f.txt faylga ichiga yozildi.

g.txt faylga ichiga yozildi.


Natija:
h.txt faylning ichiga yozildi.