Тошдту «Иқтисодиёт назарияси»

Мулкчиликни қуйидаги турлари мавжуд.
Хусусий мулк айрим кишиларнинг ишлаб чиқариш воситаларига ва ишлаб чиқариш натижаларига эгалигини акс эттиради. Унинг икки тури мавжуд бўлади: алоҳида хусусий мулк ва гуруҳий мулк. Биринчи ҳолда мулкка якка киши эгалик қилади. Иккинчи ҳолда эса хусусий мулк эгалари гуруҳ тарзида фаолият юритадилар, даромад якка шахс ёки гуруҳ томонидан ўзлаштирилади. Хусусий мулк турли йўллар билан ишлаб чиқариш воситаларини сотиб олиш орқали мустақил хўжаликни барпо этиш давлат корхона ёки дўконини сотиб олиш орқали хусусий корхоналар ташкил этиш асосида вужудга келади. Ўзбекистон Республикасининг «Мулкчилик тўғрисида»ги қонунида мамлакатимизда қуйидаги: фуқароларнинг шахсий ва хусусий мулклари, коллектив (ширкат) мулки, оила ва маҳалла мулки, кооператив мулк, ижарага олинган корхона мулки, акциядорлар жамияти, давлат корхонаси, жамоа ташкилотлари, диний уюшмалар, бирлашма мулклари, турли хўжаликлар ва юридик шахс ҳисобланган бошқа жамоалар мулки, Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар маъмурий–ҳудудий тузилмалар мулкларидан иборат бўлган давлат мулки каби мулк шакллари бўлиши кўрсатиб ўтилган.
Умумий мулк жамоа тарзида уюшган барча шахсларнинг асосий ишлаб чиқариш воситаларига ва ишлаб чиқариш натижаларига тенг муносабатда бўлишини биргаликда эгалик қилишини билдиради. Умумий мулкнинг давлат мулки, жамоа мулки, ширкат мулки, маҳалла мулки каби турлари мавжуд.
Аралаш мулк. У давлат мулки, жамоа мулки, маҳалла мулки кабиларнинг бирлашуви, умумлашиб кетишини ўзида ифода этади, кўп ҳолларда қўшма корхоналар, ажнабий ташкилотлар ва фуқаролар ё хорижий давлатнинг, хорижий юридик шахсларнинг улуши ҳисобидан ташкил этилган мулк сифатида мавжуд бўлади. Ўзбекистон Республикасида мулкнинг барча шакллари тенгдир. Бозор иқтисодиёти шароитида мулкчиликнинг бирдан-бир шаклига имтиёз берилмайди. Бозор муносабатларининг фаоллиги бозор муносабатлари қарор топишининг бирламчи асоси ҳисобланади.
Давлат мулки – бу давлат ихтиёридаги турли кўринишдаги мулк бўлиб, унга давлат томонидан тўлиқ эгалик қилинади ва фойдаланилади. Давлат мулки асосан икки усул билан шаклланади. Биринчи хусусий мулкларни миллийлаштириш йўли билан, иккинчи усул давлат маблағлари ҳисобига шаклланади. Давлат мулкини ер ости, ер усти табиий бойликлари, йирик–йирик давлат миқёсида иқтисодий ва стратегик аҳамиятга эга бўлган ишлаб чиқариш корхоналари, машина – транспорт тизимлари, темир йўллар, маъмурий, оммавий ижтимоий – маданий бинолар, тиббий касалхоналар, ижтимоий – муассасалар бинолари ва бошқалар ташкил этади.