Тошдту «Иқтисодиёт назарияси»

Тақсимот бу яратилган маҳсулотни тақсимлашгина бўлиб қолмай, у ресурслар ёки ишлаб чиқариш омилларини тақсимотини ҳам ифодалайди.
Тақсимот, аввало ҳар бир хўжалик юритувчи субъектнинг яратган маҳсулотдаги ҳиссасини аниқлайди. Бу ҳисса энг аввало яратилган маҳсулот миқдори ва сифатига ҳамда унинг сотилишига боғлиқ. Тақсимот ва айирбошлаш ишлаб чиқариш билан истеъмолни шунчаки боғламайди. Кўп жиҳатдан ишлаб чиқаришнинг самарали бўлишига айирбошлаш ва тақсимотсиз эришиб бўлмайди.
Иқтисодий ресурслар тақсимоти нарх механизми орқали амалга ошади. Бозор иқтисодиёти шароитида тақсимот мулкчиликка боғлиқ. Яратилган маҳсулотдаги улуш ҳар бир омилнинг мулк эгаси сифатидаги ҳиссаси орқали аниқланади. Тақсимот қай тарзда бўлишига қараб, ишлаб чиқаришни фаол янгиланишига таъсир кўрсатади.
Истеъмол – ишлаб чиқариш натижаларидан фойдаланиш, эҳтиёжни қондириш жараёнини ифодалайди. Истеъмол икки хил: шахсий ва ишлаб чиқариш истеъмолларига бўлинади. Биринчидан тирикчилик кечириш учун одамларнинг ўзлари томонидан истеъмол қилинади, иккинчидан, ишлаб чиқаришни давом эттириш учун ишлаб чиқаришнинг ўзида акс эттирилади.
Истеъмол фаолият сифатида якка, гуруҳий, умуммиллий тарзда юз беради. Истеъмол яна такроран маҳсулот ва хизматлар яратишни зарур қилиб қўяди.
3. Иқтисодий тизимлар ва уларнинг моделлари.
Иқтисодий тизим – бу ҳар бир давр ва маконда амал қилинадиган иқтисодий муносабатлар, иқтисодиётни ташкил қилиш шакллари, хўжалик юритиш меҳанизми ва иқтисодий муассасаларнинг ўзаро узвий боғлиқлик асосида таркиб топган яхлит иқтисодий тузилмасидир.
Иқтисодий тизимларнинг таркибий қисмлари қуйидагилар:

• 
  Ишлаб чиқарувчи кучлар;
  
• 
  Иқтисодий муносабатлар;
  
• 
  Технология ва ишлаб чиқаришнинг табиий шарт-шароитлари;
  
• 
  Хўжалик юритиш механизлари;
  
• 
  Иқтисодий сиёсат.
  

Ишлаб чиқарувчи кучлар – ишлаб чикариш воситалари ва уларни ҳаракатга келтирувчи кишилар бирлигидан иборат.
Кишилар учун зарур бўлган ҳаётий неъматларни такрор ишлаб-чиқариш жараёнида вужудга келадиган иқтисодий алоқа ва муносабатлар иқтисодий муносабатлар дейилади.
Иқтисодий муносабатларнинг икки турини ажратиб кўрсатиш мумкин:

1.