Тошдту «Иқтисодиёт назарияси»

3.Давлат бюджети. Бюджет камомади ва давлат қарзи.


Давлат бюджети – бу умум жамият миқёсида марказлашган ва давлат иштирокида ҳосил бўлувчи ва сарфланувчи молиявий ресурслар бўлиб, молия тизимининг асосий бўлаги ҳисобланади. Мамлакат иқтисодиётини маълум мақсадда ривожлантириш, турли марказлашган жамғармалар, аввало, умумдавлат пул маблағлари фондини – давлат бюджетини тузиш йўли билан таъминланади. Давлат бюджети мамлакат молия тизимининг марказий бўғини вазифасини ўтайди.
Давлат бюджетининг асосий вазифаси молия ёрдамида иқтисодиётни самарали ривожлантириш, турли марказлашган жамғармалар, аввало, умумдавлат пул маблағлари фондини – давлат бюджетини тузиш йўли билан таъминланади. Давлат бюджети мамлакат молия тизимининг марказий бўғини вазифасини ўтайди.
Давлат бюджетининг асосий вазифаси молия ёрдамида иқтисодиётни самарали ривожлантириш ва умумдавлат миёсидаги ижтимоий вазифаларни ҳал этиш учун зарур шароитларни яратишдан иборат.
Турли мамлакатларда давлат бюджетини тузиш ва ундан фойдаланишнинг бир қанча умумий хусусиятлари бор. Давлат бюджетининг умумий кўриниши (чизма-2) икки қисмдан иборат бўлади: 1-чиси даромадлар қисми; 2-чиси – харажатлар қисми.
Давлат бюджети харжатлари ўсиб бораётган бўлсада у ялпи ички маҳсулотга нисбатан камайиб бормоқда. Давлат бюджети харажатлари таркибида ижтимоий соха ва ахолини ижтимоий химоялаш харажатлари ўсиб бораяпти. Бу давлатимизнинг томонидан олиб борилаётган ижтимоий сиёсатининг натижасидир.




Чизма-3 Давлат бюджетининг умумий кўриниши

Қуйида 1 жадвалда давлат бюджетининг харажат таркиби келтирилган.

Жадвалдаги маълумотлардан кўриш мумкин республикада иқтисодиётни ва ижтимоий соҳаларни ривожлантириш учун давлат бюджет харажатлари ўсиб бормоқда. Бу иқтисодиётимизни барқарор ривожланиб бораётганлигини кўрсатади.
Давлат бюджетининг 59-60 фоизи ижтимоий сохага ва аҳолини ижтимоий химоялашга харажат қилинмоқда. Ўзбекистон Республикасининг давлат бюжети 2010 йилда 0.3 фоиз профиитга яъни даромад харажатларга нисбатан устунлигини кўрсатади.
Мамлакатимизда иқтисодиётни модернизация қилиш яъни миллий иқтисодиётнинг тармоқ корхоналарининг асосий ишлаб чиқариш фондаларини жаҳон андозаларига жавоб бера оладиган даражада янгилаш имкониятларидан фойдаланиш хозирги бозор иқтисодиёти шароитида энг долзарб муаммо хисобланади.
Республикада инвестицион дастурларни амалга оширишда қуйидаги манбалардан: марказлаштирилган инвестициялардан, давлат бюджети маблағларидан, суғориладиган ерларнинг мелиоратив ҳолатини яхшилаш фонди маблағларидан, бюджетдан ташқари маблағлардан, тиклаш ва тараққиёт жамғармаси ва хукумат кафолатлари асосида хорижий инвестицияларидан фойдаланилмоқда.