Тошдту «Иқтисодиёт назарияси»

Деҳқон мулки – деҳқон хўжалиги ишлаб чиқариши билан боғлиқ бўлиб, 2007 йилда қишлоқ хўжалигида ишлаб чиқарилган ялпи маҳсулотнинг 62,7 фоизи деҳқон хўжаликларига тўғри келган. 2007 йилда деҳқон хўжаликлари дуккакли маҳсулотларнинг 16,7 фоизини, картошкани 84,5 фоизини, полиз маҳсулотларини 48,8 фоизини, сабзавот маҳсулотларини 65,9 фоизини, меваларни 52,2 фоизини ва узумнинг 43,6 фоизини ишлаб чиқарганлар.
Иқтисодий ислоҳотларнинг бугунги босқичида энг муҳим ва долзарб вазифа мулкий муносабатларни тубдан ўзгартирмоқдир. Унинг туб моҳияти мулкни ҳақиқий эгалари қўлига бериш, тадбиркорлик учун кенг йўл очиб бериш ва мулкдорда янги мулк эгаси хиссиётини тарбиялашдан иборатдир.
Хусусийлаштириш соҳасида мулкдорга дуч келаётган муаммоларни ечиш, унга кенг йўл очиб бериш, мулк эгаларини ҳуқуқий тарбиялаш мақсадга мувофиқдир. Биринчи навбатда, тадбиркорликнинг қонуний базасини мустаҳкамлаш ва унинг давлат томонидан қўллаб-қувватланишини таъминлаш керак.
Хусусийлаштиришнинг ўзидан ҳам, унинг ишлаб чиқаришини рағбатлантириш, меҳнат маҳсулоти сифатини яхшилаш ва кўпайтиришдан манфаатдорлигини ошириш, аҳоли эҳтиёжини қондиришда рақобат муҳитини вужудга келтириш, якка ҳокимликни йўқ қилиш ва шу орқали эркин иқтисоднинг пайдо бўлишига имкон яратиш муҳим ва қимматлироқдир. Хусусийлаштириш билан мулкни давлат тасарруфидан чиқариш синоним тушунчалар ҳисобланади, лекин уларнинг моҳияти ҳар хил.
Мулкни давлат тасарруфидан чиқариш деганда, давлатнинг мулкка эгалик қилишида, танҳо хажмликни йўқотиш тушунилса, хусусийлаштириш деганда, мулкни турли–туман мулк эгаларига топшириш, сотиш, текинга бериш тушунилади.
Мулкни давлат тасарруфидан чиқариш хусусий мулкдан ташқари давлат мулки ҳамда бошқа нодавлат мулк шаклларини вужудга келтиришдир. У давлат корхоналарини хиссадорлик жамиятига айлантириш; давлат корхонасини сотиб, жамоа мулкига айлантириш; мулкни қийматига қараб чиқарилган чеклар бўйича фуқароларга бепул бериш, айрим давлат корхоналарининг чет эл фирма ва фуқароларига сотиш ёки қарз ҳисобига бериш ва шу каби тадбирларни ўз ичига олади. Мулкни давлат тасарруфидан чиқариш шароитига қараб пулли, ёки имтиёзли тарзда ўтказилади. Ўз шакли ва усулидан қатъий назар бу тадбир хилма-хил мулкчиликнинг вужудга келтиришни таъминлайди.