Topshirdi: shermurodov hasan

I.2. Demokratik jamiyat shakllanishida Mahalla instituti.
Xalqaro va milliy davlatchilik tajribalarini o’rganish asosida mustaqillikning dastlabki oylaridayoq joylardagi mahalliy hokimiyat organlarini yangi asosda shakllantirish konsepsiyasi ishlab chiqildi. Unga ko’ra vakillik organining kollegiallik, ijroiya hokimiyatining yakkahokimlik va shaxsiy javobgarlik tamoyillari asosida shakllantirilishi ko’zda tutildi. Ana shu konseptual asosga ko’ra mamlakatimizda hokimlik instituti qayta tiklandi. Shuni ta’kidlash lozimki hokimlik instituti bu bugungi kunga kelib qilingan ixtiro emas. Uning ildizlari ko’hna tariximizga borib taqaladi. Shuning uchun ham hokimlik tizimida mamlakatimiz milliy davlat qurilishining ko’p asrlik tajribasi o’zining aksini topdi. Hokimlik instituti kuchli hokimiyatga ehtiyoj katta bo’lgan hozirgi zamon talablariga to’la javob beradi. Hokim aholini qiziqtirayotgan barcha joriy muammolarni hal qilish imkoniyatiga ega bo’lib, bir vaqtning o’zida ham vakillik ham ijroiya hokimiyatni o’zida mujassamlashtiradi. Demak u ham boshqaruvda ham ijroda shaxsan javobgar hisoblanadi. Ijroiya organi bo’lgan hokimiyat boshqaruv va ijro funksiyalarini o’zida mujassamlashtiradi. Yangicha munosabatlarga o’tish jarayonida mahalliy hokimiyat organlari o’z hududining ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishini ta’minlashga bevosita ma’sul bo’lishlari lozim edi. O’zbekiston mustaqillikka erishgach ana shunday vazifalarni uddalaydigan yangi hokimiyat organlarini shakllantirish va ularning huquqiy maqomini belgilash maqsadida bir qator qonunlar va rasmiy hujjatlar qabul qilindi. Hozirgi davrda mahallalarni ijtimoiy mavqeini oshirish borasida olib borilayotgan ishlar ikkita yo’nalishni nazarda tutadi. Birinchisi ma'naviy vazifa bo’lib, u xalqimizning ming yillik tarixidagi noyob, eng aziz an'analarni, qadriyatlarni qaytadan tiklash va rivojlantirishdan iborat. Ikkinchisi siyosiy vazifa bo’lib, u birinchi Prezident I.A.Karimovning mahalla institutini bugungi zamon talablariga muvofiq tarzda tiklash, shuningdek, viloyat, shahar, tuman hokimliklari zimmasiga yuklangan ko’pchilik vazifa va huquqlarni fuqarolar o’zini-o’zi boshqarish organlariga, ya'ni mahallalarga berib, ular maqomini joy-joyiga qo’yib, shu tariqa jamiyatimiz hayotini demokratiyalashda yangi va juda muhim imkoniyatlarga erishishdan iboratdir.Ayniqsa, mahalla fuqarolar yig’inlariga O’zbekiston Respublikasi Prezidentiga, O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga, xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar Kengashlariga saylovlar o’tkazuvchi uchastka saylov komissiyalari a'zoligiga nomzodlarni okrug saylov komissiyalari tasdiqlashlarini tavsiya etish huquqi berilgan.Shuningdek, mahalla fuqarolar yig’inlariga xalq deputatlari tuman, shahar Kengashi deputatligiga to’g’ridan-to’g’ri nomzod ko’rsatish, O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi deputatligiga tashabbus guruhlari tomonidan ko’rsatiladigan nomzodlarni taklif etishda ishtirok etish kabi vakolatlar va huquqlarning berilishi mahallalarni o’zini o’zi boshqarish organlari sifatida jamiyatimiz siyosiy hayotidagi o’rnini yanada oshib borayotganligini ko’rsatadi.Mamlakat birinchi Prezidenti I.A.Karimov ikkinchi chaqiriq Oliy Majlisning IX sessiyasidagi ma'ruzasida o’zini o’zi boshqarish organlari faoliyatini takomillashtirish xususida quyidagi fikrni bildirdi: «Hayotimizni erkinlashtirish yo’nalishlarining yana bir muhim yo’li - markaziy va yuqori davlat boshqaruv idoralari vazifalarini davlat hokimiyatining quyi tuzilmalariga, fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlariga bosqichma-bosqich o’tkaza borishni ta'minlashdir» Albatta, davlat tomonidan mahallalarga katta boshqaruv vakolatlarini berishda avvalo, ularning aholi faolligini oshirishdagi o’rnini yuksaltirish ko’zda tutildi. Chunki, mahalla fuqarolar yig’inlarida etarlicha huquq bo’lmasa, ular o’zini o’zi boshqarish funktsiyalarini bajarish qobiliyatiga ega bo’la olmas edilar. Shuningdek, mahallalarning aholi va davlat oldida mas'uliyat sezishlari uchun ham avvalo keng huquqlarga ega bo’lishlari lozim edi.Hozirgi davrda jamiyatning siyosiy sohasini erkinlashtirish maqsadlaridan kelib chiqib, mahalla fuqarolar yig’inlariga boshqaruvning turli yo’nalishlariga etakchilik qilish vakolatlari berildi. Mahallalar o’z hududida yashayotgan fuqarolarning turli ijtimoiy muammolarini hal qilib berishda bevosita ishtirok etadilar: qariyalar, faxriylar, etimlar, baynalmilal-harbiylar, kam ta'minlangan va ko’p bolali oilalar manfaatlari himoya qilinadi; mahalla faollarining mazkur faoliyatda ishtirok etishiga boshchilik qiladi; insonni ma'naviy yuksalishi va amaliy tashabbuslarini namoyon bo’lishi uchun shart-sharoit yaratadi; fuqarolar moddiy va ma'naviy jihatlardan qo’llab-quvvatlanadi.Mahalla fuqarolar yig’ini ijtimoiy ta'minot organlari va boshqa homiy tashkilotlar bilan birgalikda ijtimoiy yordam, kam ta'minlangan oilalar va yolg’iz kishilarga beg’araz moddiy yordam ajratish ishining barcha tashkiliy jihatlarini o’zi mustaqil ravishda bajaradi. Shu bilan birga, mahallalar o’z hududlarida ekologik muammolarni echish va aholi moddiy ahvolini yaxshilash,³