Топографик картада берилган нуқталарнинг координаталарини аниқлаш

Топографик картада берилган йўналишнинг дирекцион бурчак, ҳақиқий ва магнит азимутларини аниқлаш.

Биз биламизки, дирекцион бурчак ўк меридианининг шимоли (ёки унга параллел бўлган чизик, топографик карталарда бу километр тўрларининг вертикал чизиқлари)дан соат стрелкасининг йўналишида ориентирланаётган йўналишгача ўлчанади. СA чизиқ координата тўрини кесиб ўтаяпти, унинг дирекцион бурчаги αCA бўлади. Ориентирланаётган чизик билан координата тўрининг вертикал чизиғи кесишган нуқтасига транспортир ноли ўрнатилиб, шимол томонидан соат стрелкаси йўналишида дирекцион бурчак қиймати ўлчанади, αCA =273°00". Агар

ориентирланаётган йўналиш координата тўри вертикал чизиғин утган булса, у холда ориентирланаётган чизикни координата тӱри билан кесишгунча давом эттирилади, ёки координата тўрининг вертикал чизии ориентирланаётган чизиқ бошига параллел кўчирилади. Шу тарика αAB=55°00' ва αBC=147° 00' дирекцион бурчаклар ўлчанади.

Топографик картанинг жанубий рамкаси тагида келтирилган диаграммада ўк меридианни (тўр чизиғи), географик меридиан ва магнит азимути меридианлари орасидаги боғлиқликни кўрамиз. Унга кўра CA чизиқнинг азимути А, унинг дирекцион бурчаги αCA дан меридианлар яқинлашиш бурчаги γ=2°24' га кичик экан. Назариядан биламизки, дирекцион бурчак ва азимут орасидаги боғланиш қуйидагига тенг:
А = α + γ,
агар ү ғарбий бўлса манфий (-), шаркий бўлса мусбат (+) ишора билан олинади.
Биз кўраётган мисолда ү яқинлашиш шарқий, шунинг учун
ААС = αCA + γ = 273°00' +2°24' = 275°24',
ААВ ва Авс худди шундай аниқлаймиз:
ААВ = αAB + γ = 55°00" +2°24' = 57°24',
Авс = αBC + γ = 147°00" +2°24' = 149°24'.
Диаграммадан кўрамизки, CA чизиқнинг магнит азимути M ҳақиқий азимутдан магнит стрелкасини оғиш бурчаги δ= 6°12'га кичик.
Азимут ва магнит азимути орасидаги боғланиш умумий кўринишда қуйидагича ифодаланади:
А = M+ δ, → M = A – δ,
агар 8 ғарбий бўлса манфий (-), шарқий бўлса мусбат (+) ишора билан олинади. Биз кўраётган мисолда δ – шарқий, унда:
MCA = АСА – δ = 275°24' - 6°12'= 269°12';
худди шундай:
МАВ = ААВ – δ =57°24' - 6°12' = 51°12";
Мвс = Авс – δ =149°24' - 6°12'= 143°12".