Топографик карта ва планларда ечиладиган масалалар


Карта ва планларда томонлари дирекцион бурчакларини ўлчаш



Download 0,77 Mb.
bet3/5
Sana03.07.2022
Hajmi0,77 Mb.
#734773
1   2   3   4   5
Bog'liq
1-amaliy

Карта ва планларда томонлари дирекцион бурчакларини ўлчаш


Топографик картада берилган чизиқ йўналишини ҳамда йўналишлар орасидаги бурчакни транспортир ёрдамида 15' аниқликда ўлчаш мумкин. Масалан, 1-2 чизиқнинг дирекцион бурчагини транспортир ёрдамида ўлчаш учун чизиқнинг бошланғичч 1-нуқтасидан тўғри бурчакли координата тўрининг вертикал чизиғига (абсциссасига) параллел чизиқ ўтказилади. Транспортирнинг маркази 1-нуқтага тўғриланади. Агар дирекцион бурчаги аниқланаётган йўналиш ўнг томонга йўналган бўлса транспортир диаметрининг ноль томони абсцисса чизиғининг шимол томонига қаратилади, транпортирдан олинган саноқ чизиқнинг дирекцион бурчаги бўлади. Дирекцион бурчаги аниқланаётган чизиқ чап томонга йўналган бўлса, транспортирнинг ноль томони жанубга йўналтирилади ва транспортирдан олинган саноққа 180о қўшилади. Карта ва планларда чизиқнинг дирекцион бурчагини верньерли транспортир ёрдамида 6' аниқликда ўлчаш мумкин.
Картанинг пастки рамкаси остида берилган магнит стрелкасининг оғиш бурчаги ва меридианларнинг яқинлашиш бурчагидан фойдаланиб йўналишнинг ҳақиқий азимути “А” ва магнит азимутини ҳисоблаб топиш мумкин, яъни
;
.


Топографик картада масофани ўлчаш
Топографик картада масофани ўлчаш учун цуркуль-ўлчагич, линейка, чизиқли масштаб, кўндаланг масштабдан фойдаланилади. Линейка (циркуль) ёрдамида нуқталар орасига чизиқ узунлиги миллиметр ёки сантиметр бирлигида ўлчангандан сўнг сонли масштаб махражига кўпайтириш орқали чизиқнинг жойдаги узунлигининг горизонтал қўйилиши (проекцияси) топилади (чизиқли ва кўндаланг масштабдан фойдаланиб масофа ўлчаш 3.2§ да берилган). Картада эгри чизиқларни ўлчашда циркуль-ўлчагичнинг игналар оралиғини, чизиқни эгрилигига қараб 2, 3, 4 ёки 5мм қилиб очиб оламиз, сўнгра циркуль чизиқ бўйлаб бошидан охиригича юргизиб чиқилади (3.16-шаклга қаралсин). Ўлчанган барча кичик бўлакларнинг қийматлари қўшилса, чизиқнинг картадаги узунлиги келиб чиқади. Унинг жойдаги узунлигини топиш учун масштаб махражига кўпайтирилади.



Эгри чизиқ узунлигини кувриметр билан ўлчаш мумкин. Бунинг учун кувриметрдан бошланғич К1 саноқ олинади. Вертикал ҳолатда ушланиб кувриметр ғилдираги чизиқ устидан юргизиб чиқилади ва чизиқ охирида шкаласидан К2 саноқ олинади, саноқлар фарқини карта (план) масштабининг махражига кўпайтирсак чизиқнинг жойдаги узунлиги миллиметрда келиб чиқади:

метрда бўлиши учун натижа 1000га бўлиниши керак, яъни

Топографик карта ва планлардаги горизонталлар ёрдамида масалалар ечиш бўйича чизиқнинг нишаблиги ва қиялик бурчагини аниқлаш 15-§ да келтирилган. Бундан ташқари горизонталлар ёрдамида нуқтанинг абсолют ва нисбий баландликларини аниқлаш, берилган нишаблик, қиялик бурчаги бўйича чизиқ ўтказиш, берилган чизиқ бўйича профиль чизиш ва бошқа масалалар ечиш мумкин.

Download 0,77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish