To’plamning muallifi to’g’risida ma’lumot

Auditorlik faoliyati qoidalari (standartlari).

Auditning ahamiyati va auditorlik tavakkalchiligi bo'yicha qonuniy asoslari (Rossiya Federatsiyasi standarti misolida)

Moliyaviy hisobotning auditini o'tkazish paytida, AXB 320da ta'kidlanganidek, auditorning asosiy vazifalari umuman moliyaviy hisobotda jiddiy xatolar (firibgarlik va xatolar tufayli) mavjud emasligiga asoslangan ishonchni olishdir.
Bu auditorga moliyaviy hisobotlar amaldagi moliyaviy hisobot doirasi mezonlariga muvofiq har tomonlama tayyorlanganligi to'g'risida o'z fikrini bildirish, shuningdek moliyaviy hisobot bo'yicha xulosani tayyorlash va Xalqaro audit standartlari talablariga muvofiq va xulosalar asosida taqdim etish imkonini beradi. auditor keldi.
Auditorlik riskini maqbul darajagacha kamaytirish uchun auditor etarli darajada tegishli auditorlik dalillarini to'plash orqali oqilona ishonchni oladi.
Auditorlik xavfi - bu moliyaviy hisobotda jiddiy xatolar mavjud bo'lganda, auditor noto'g'ri ma'lumot berish xavfi. Audit xavfi - bu jiddiy noto'g'ri ma'lumotlar va ochilmaslik xavflarining hosilasidir va quyida muhokama qilinadi.
Audit davomida ahamiyatlilik va risk xavfi tahlil qilinadi, xususan:

• 
  jiddiy noto'g'ri ma'lumotlar xavfini aniqlash va baholash;
  
• 
  keyingi audit protseduralarining xususiyati, muddati va hajmini aniqlash;
  
• 
  Tuzatilmagan noto'g'ri ma'lumotlarning, agar mavjud bo'lsa, moliyaviy hisobotga ta'siri baholanadi va auditorlik xulosasida xulosa tuziladi.
  

Muhimlik va auditorlik xavfi o'rtasida teskari aloqa mavjud, o'sha. ahamiyatlilik darajasi qanchalik yuqori bo'lsa, auditorlik xavfi darajasi shunchalik past bo'ladi va aksincha. Muhimlik va auditorlik xavfi o'rtasidagi teskari bog'liqlik auditorlik tekshiruvlarining tabiati, muddati va hajmini aniqlashda hisobga olinadi. Masalan, muayyan auditorlik protseduralarini rejalashtirish tugallangandan so'ng, auditor qabul qilinadigan muhimlik darajasi pastligini aniqlasa, unda audit xavfi ortadi. Auditor buni kompensatsiya qiladi yoki iloji boricha oldindan baholangan boshqarish vositalarining xavf darajasini pasaytirish yoki boshqarishning qo'shimcha yoki qo'shimcha sinovlarini o'tkazish orqali pastki darajani ushlab turish yoki rejalashtirilgan asosli tekshirish protseduralarining tabiati, vaqti va hajmini o'zgartirish orqali buzilishlarni aniqlamaslik xavfini kamaytirish orqali.
Rejalashtirishning boshlang'ich bosqichida auditorlik xatarliligi va ahamiyatliligini baholash, audit protseduralari yakunlanganidan keyin farq qilishi mumkin. Bu holat o'zgarishi yoki auditorning audit natijalari to'g'risida xabardorligi o'zgarishi bilan bog'liq bo'lishi mumkin. Masalan, agar hisobot davri oxirigacha audit rejalashtirilgan bo'lsa, auditor faqat iqtisodiy faoliyat natijalarini va tekshirilayotgan sub'ektning moliyaviy holatini taxmin qilishi mumkin. Agar operatsiyalarning haqiqiy natijalari va moliyaviy ahvoli prognoz qilinganlardan sezilarli darajada farq qilsa, ahamiyatlilik va audit xavfini baholash o'zgarishi mumkin. Bundan tashqari, ish rejalashtirayotganda, auditorlik tekshiruvi natijalarini baholashda foydalanilishi mumkin bo'lgan darajadan past darajada maqbul darajani belgilashi mumkin. Buni aniqlanmagan noto'g'ri ma'lumotlar ehtimolini kamaytirish uchun, shuningdek auditorlik tekshiruvi davomida aniqlangan noto'g'ri ma'lumotlarning ta'sirini baholashda ma'lum darajada xavfsizlikni ta'minlash uchun amalga oshiriladi.
Moliyaviy (buxgalteriya) hisobotlarining ishonchliligini baholashda auditor tekshiruv davomida aniqlangan noto'g'ri tuzatishlar to'plamining ahamiyatliligini aniqlashi kerak. Tuzatilmagan buzilishlar to'plamiga quyidagilar kiradi:

• 
  auditor tomonidan aniqlangan aniq xatolar, shu jumladan oldingi audit davomida aniqlangan noto'g'ri tuzatishlarning natijalari;
  
• 
  Alohida aniqlab bo'lmaydigan boshqa noto'g'ri ma'lumotlarning eng yaxshi auditorlik bahosi (ya'ni prognoz xatolari).
  

Agar auditor noto'g'ri ma'lumotlar jiddiy bo'lishi mumkin degan xulosaga kelsa, u qo'shimcha tekshiruv protseduralarini o'tkazish orqali auditorlik xavfini kamaytirishi yoki auditorlik tashkiloti rahbariyatidan moliyaviy hisobotlarni tuzatishni talab qilishi kerak. Rahbariyat aniqlangan buzilishlarni hisobga olgan holda buxgalteriya hisobotlariga o'zgartirishlar kiritishga haqlidir.
Agar auditorlik tashkilotining rahbariyati moliyaviy hisobotni tuzatishni rad etsa va kengaytirilgan (qo'shimcha) audit protseduralarining natijalari auditorga tuzatilmagan xatolarning umumiyligi ahamiyatsiz degan xulosaga kelishga imkon bermasa, auditor tegishli qaror qabul qilishi kerak. audit hisobotiga o'zgartirishlar kiritish.
Agar auditor tomonidan aniqlangan tuzatilmagan noto'g'ri xatolarning umumiyligi muhimlik darajasiga yaqinlashsa, auditor aniqlangan buzilgan xatolar, aniqlangan, ammo tuzatilmagan xatolar, auditor tomonidan aniqlangan muhimlik darajasidan oshib ketishi mumkinligini aniqlashi kerak.
Auditor tekshiruvdagi muhimlikning ikki jihatini hisobga olishi mumkin: sifat va miqdoriy. Sifatli nuqtai nazardan, auditor o'zining professional fikridan foydalanib, xo'jalik sub'ekti tomonidan amalga oshirilayotgan moliyaviy va xo'jalik operatsiyalarida Rossiya Federatsiyasida amaldagi qonunchilik va normativ hujjatlar talablaridan chetga chiqishlarni aniqlashi kerak. Miqdoriy nuqtai nazardan, auditor aniqlangan og'ishlarning individual va umuman miqdoriy mezondan - ahamiyatlilik darajasidan - belgilanmagan og'ishlarning prognoz qilingan qiymatini hisobga olgan holda baholashi kerak.
Muvaffaqiyatlilik darajasining mutlaq qiymatini topishda, auditor tekshiruv o'tkazilayotgan mantiqiy ob'ektlarning ishonchliligini tavsiflovchi eng muhim ko'rsatkichlarni asos qilib olishi kerak.
Auditorlik tashkilotlari amalda ichki standart sifatida hujjatlashtirilgan va doimiy ravishda qo'llaniladigan asosiy ko'rsatkichlar tizimini va ahamiyatlilik darajasini aniqlash tartibini o'rnatadilar.
Tekshiruv davomida auditorga ma'lum bo'lgan yangi holatlar yuzaga kelganda, u muhimlik darajasining ahamiyatini o'zgartirish (o'zgartirish) huquqiga ega. Shu bilan birga, muhimlik darajasining o'zgarishi, muhimlik darajasining yangi qiymati, tegishli hisob-kitoblar va auditorning batafsil dalillari auditning ishchi hujjatlarida qayd etilishi kerak.
Auditni rejalashtirish bosqichining oxirida olingan muhimlik darajasining qiymati, shuningdek audit davomida muhimlik darajasidagi har qanday tuzatishlar auditning ishchi hujjatlarida aks ettirilgan ushbu audit rahbari tomonidan tasdiqlanishi kerak.
Auditor auditoriya rahbariyatiga o'zi qayd etgan qoidabuzarliklarni bartaraf etish uchun belgilangan tartibda tuzatishlar kiritishni taklif qilishi kerak. Agar auditorlik tekshiruvida qayd etilgan va tasdiqlangan moliyaviy hisobotlarning noto'g'ri talqinlari jiddiy bo'lsa, auditorlik tashkiloti rahbariyati tomonidan tuzatishlar kiritilishi bilan kelishmovchilik auditorlik tekshiruvi natijalari bo'yicha auditorlik xulosasini tayyorlash uchun asos bo'lishi mumkin, bu so'zsiz ijobiydan farq qiladi.
Auditor korxona moliyaviy hisobotini auditorlik tekshiruvi namunasidan foydalangan holda tekshirishi mumkin. Standartga muvofiq, auditorlik tekshiruvi bir necha usul bilan amalga oshirilishi mumkin (tasodifiy tanlash, tizimli tanlash, estrodiol tanlov). So'nggi ikki usuldan foydalangan holda, auditor oz miqdordagi hujjatlar va yozuvlarni o'tkazib yuborishi mumkin.
Bundan tashqari, moliyaviy hisobotlardan foydalanuvchi uning ko'plab ko'rsatkichlari shartli ekanligini tushunishi kerak. Masalan, nomoddiy aktivlarning yaroqlilik muddati noma'lum bo'lsa, PBU 14/2000 "Nomoddiy aktivlarning buxgalteriya hisobi" amortizatsiyani hisoblash uchun 20 yil muddatdan foydalanishni tavsiya qiladi. Ya'ni, balansdagi "Nomoddiy aktivlar" moddasi shartli summada aks ettiriladi.
Shunday qilib, biz moliyaviy hisobotda xatolar bo'lishi mumkin va 100% aniqlik bilan korxona faoliyatini aks ettirmaydi degan xulosaga kelishimiz mumkin.
Auditor ishonchli bo'lishi mumkin bo'lgan hisobotda yo'l qo'yiladigan xatolarning maksimal miqdorini hisoblashi kerak. Ushbu qiymat muhimlik darajasi deb nomlanadi va "Auditdagi ahamiyatlilik" auditorlik faoliyati standarti bilan tartibga solinadi.
Muvaffaqiyatlilik darajasi deganda moliyaviy hisobotlardagi xatoning chegaraviy qiymati tushuniladi, shundan boshlab moliyaviy hisobotlarning yuqori darajadagi malakali foydalanuvchisi to'g'ri xulosalar chiqarish va to'g'ri iqtisodiy qarorlar qabul qilishni to'xtatadi.
Moddiylik darajasi asosiy ko'rsatkichlar va ulardagi foiz xatolari asosida hisoblanadi.
Asosiy ko'rsatkichlar - bu kompaniya faoliyatining muhim ko'rsatkichlari bo'lib, hisobot shakllarida aks ettiriladi, unga ko'ra foydalanuvchi kompaniya bilan o'zaro ishlash imkoniyatlarini baholaydi.
Masalan, ochiq aktsiyadorlik jamiyatida aktsiyadorlar hisobotning asosiy foydalanuvchisi hisoblanadi. Ushbu foydalanuvchilar guruhi hisobot berish indikatoriga korxonaning ixtiyorida qolgan foyda kabi qiziqish bildiradi. Ya'ni, auditor ushbu aniq hisobot ko'rsatkichi ishonchli bo'lishi kerakligini tushunadi va uni muhimlik darajasini hisoblash uchun asosiy ko'rsatkich sifatida qabul qiladi. Banklar uchun har qanday korxonaning hisobotlari aktivlar miqdoriga qiziqadi. Va shuning uchun auditor, qoida tariqasida, asosiy ko'rsatkichlar tizimida balansni o'z ichiga oladi.
Asosiy ko'rsatkichlar tizimi har bir auditorlik tashkiloti tomonidan mustaqil ravishda ishlab chiqiladi va doimiy ravishda qo'llaniladi.
Auditorlik tashkiloti tomonidan asosiy ko'rsatkichlar tizimini va muhimlik darajasini aniqlash tartibini o'zgartirish uchun asos bo'lishi mumkin:
a) buxgalteriya balansi yoki moliyaviy hisobotning asosiy ko'rsatkichlarini aniqlash tartibiga ta'sir qiluvchi buxgalteriya hisobi va soliq solish sohasidagi qonun hujjatlaridagi o'zgarishlar;
b) audit sohasidagi qonunchilikdagi o'zgarishlar, muhimlik darajasini aniqlash usullariga talablar;
v) auditorlik tashkilotining ixtisoslashuvidagi o'zgarishlar;
d) audit qilinadigan xo'jalik yurituvchi sub'ektlar tarkibining ularning boshqa tarmoqlarga yoki faoliyatning boshqa turiga mansubligi nuqtai nazaridan jiddiy o'zgarishi;
d) auditorlik tashkiloti rahbariyatining o'zgarishi.
Asosiy ko'rsatkichlar tizimini va muhimlik darajasini aniqlash tartibini tavsiflovchi hujjat ochiq bo'lishi kerak. Auditorlik tashkiloti manfaatdor shaxslarni ularning iltimosiga binoan, muhimlik darajasini aniqlash uchun auditorlik tashkiloti tomonidan qabul qilingan tartib bilan tanishtirishi mumkin.
«Auditning ahamiyati» auditorlik faoliyati standarti auditorlik tashkiloti foydalanishi mumkin bo'lgan asosiy ko'rsatkichlarning tipik tizimini taklif etadi. Bunga quyidagilar kiradi: kompaniyaning balansdagi foydasi, QQS hisobga olinmagan yalpi savdo, balans valyutasi, kompaniyaning o'z mablag'lari va jami xarajatlari.
Auditorlik tashkilotlari asosiy ko'rsatkichlardan xatoning ma'lum bir ulushini hisobga olgan holda muhimlik darajasini aniqlaydilar: buxgalteriya hisoblari, buxgalteriya balansi yoki buxgalteriya hisoboti. Bunday holda, joriy yilning asosiy ko'rsatkichlari, shuningdek, joriy va oldingi yillarning o'rtacha ko'rsatkichlari, shuningdek rasmiylashtirilishi mumkin bo'lgan har qanday hisob-kitob protseduralaridan foydalanish mumkin. Ushbu aniq tekshirish uchun muhimlik darajasining yagona ko'rsatkichiga, shuningdek, muhimlik darajasining turli qiymatlari to'plamiga ruxsat beriladi, ularning har biri buxgalteriya hisoblarining ma'lum bir guruhini, balans ma'lumotlarini va hisobot ko'rsatkichlarini baholash uchun ishlab chiqilishi kerak.
Auditorlik tashkiloti xatolarning nisbatlarini asosiy ko'rsatkichlar bo'yicha aniqlashga haqlidir, bu albatta hujjatlashtirilishi kerak. Standart xatolar fraktsiyalarining tipik o'lchamlarini taklif qiladi.
Ushbu audit uchun ahamiyatlilik darajasining ahamiyati auditni rejalashtirish bosqichining oxirida aniqlanadi. Muhimlik darajasining olingan qiymati auditning umumiy rejasida qayd etiladi.
Tekshirish jarayonida unga ma'lum bo'lgan holatlar yuzaga kelgan taqdirda, auditor muhimlik darajasining qiymatini o'zgartirish (sozlash) huquqiga ega. Bunday holda, muhimlik darajasining o'zgarishi, muhimlik darajasining yangi qiymati, tegishli hisob-kitoblar va auditorning batafsil asoslari auditning ishchi hujjatlarida aks ettirilgan.
Auditni rejalashtirish bosqichining oxirida olingan muhimlik darajasining ahamiyati, shuningdek audit davomida muhimlik darajasining ahamiyatiga qilingan har qanday tuzatishlar ushbu auditning rahbari tomonidan tasdiqlanadi, bu esa auditning ishchi hujjatlarida aks ettirilishi kerak.
Auditor muhimlik darajasini hisobga olishi kerak:
a) rejalashtirish bosqichida qo'llaniladigan audit protseduralarining mazmuni, vaqti va hajmini aniqlashda;
b) muayyan audit protseduralarini bajarish jarayonida;
c) auditni yakunlash bosqichida, aniqlangan buzilishlar va buzilishlarning moliyaviy hisobotlarning ishonchliligiga ta'sirini baholashda.
Auditor shuni yodda tutishi kerakki, u tomonidan qayd etilgan individual buzilishlar o'z-o'zidan ahamiyatli bo'lmasligi mumkin va birga olingan buzilishlar, shuningdek, qayd etilgan buzilishlar bilan bir qatorda (barcha ma'lumotlar to'plamini tasodifiy tekshirish natijasida qayd etilgan xatolarning tarqalishi natijasida). ahamiyatli bo'lish. Masalan, auditor 20000 rubl miqdorida moddiylik darajasini belgiladi. Tekshiruv davomida u 5000 rubl ishlab chiqarish narxida xatolikni aniqladi. Auditor ushbu xatoni ahamiyatsiz deb hisoblaydi va "Sotish qiymati" hisobotining ishonchliligi to'g'risida xulosani tuzishda hisobga olmaydi. Ammo agar tekshirish paytida har birining 5000 rubl miqdorida beshta xatosi aniqlangan bo'lsa, unda ular hisobotni sezilarli darajada buzib ko'rsatadilar.
Moddiylik darajasi quyidagicha hisoblanadi. Moliyaviy yil yakunlariga ko'ra tekshirilishi kerak bo'lgan kompaniya moliyaviy ko'rsatkichlarni aniqlaydi, ular muhimlik darajasini (ko'rsatkichlar va qiymatlarning nomlari) hisoblash uchun maxsus jadvalga kiritiladi. Foizlar ushbu ko'rsatkichlardan olinadi. Hisoblash natijalari jadvalga kiritiladi.
Ba'zi ko'rsatkichlar jadvalga kiritilishi mumkin emas deb taxmin qilinadi. Masalan, korxona yil oxirida foyda olmasligi mumkin yoki u kam daromadga ega bo'lishi mumkin, auditorning fikriga ko'ra, o'tgan yillar ko'rsatkichlarini tahlil qilish ushbu korxona uchun odatiy emas. Korxona, agar u tovarlar, ishlar, xizmatlarni sotishdan tushadigan mablag 'hisobiga moliyalashtiriladigan notijorat, notijorat korxona yoki tashkilot bo'lsa, sotilishi mumkin emas. Bunday holda, chiziqlar jadvalning tegishli hujayralariga joylashtirilishi mumkin.
Auditor hisob-kitoblar natijasida olingan raqamli qiymatlarni tahlil qilishi kerak. Agar biron-bir qiymat kattaroq va (yoki) kichikroq yo'nalishda keskin farq qilsa, u bunday qiymatlarni rad qilishi mumkin. Qolgan ko'rsatkichlar asosida o'rtacha qiymat hisoblab chiqiladi, uni kelgusidagi ishning qulayligi uchun yaxlitlash mumkin, lekin yaxlitlashdan keyin uning qiymati bir yo'nalishda yoki boshqasida o'rtacha qiymatdan 20% dan ko'p bo'lmasligi kerak. Ushbu qiymat auditor o'z ishida foydalanishi mumkin bo'lgan muhimlik darajasining yagona ko'rsatkichidir.

3-mavzu: Auditorning huquqlari, majburiyatlari va javobgarligi

Reja:

3. 
   Auditorlik tashkilotining huquqlari,
   
4. 
   Majburiyatlari va javobgarligi. 
   

Auditorlik tashkiloti mustaqil xo’jalik yurituvchi sub’ekt sifatida

«Auditorlik faoliyati to’g’risida»gi qonunning 6-moddasiga muvofiq quyidagi huquqlarga ega: 
auditorlik tekshiruvi o’tkazish to’g’risida qaror qabul qilish uchun xo’jalik yurituvchi sub’ektning ta’sis hujjatlari hamda buxgalteriya hisobi va moliyaviy
hisobot hujjat-lari bilan oldindan tanishib chiqish; 
auditorlik tekshiruvi o’tkazilayotganda xo’jalik yurituvchi sub’ekt amalga oshirayotgan moliya-xo’jalik faoliyati bilan bog’liq hujjatlarni to’liq hajmda olish, 
shuningdek ushbu hujjatlarda hisobga olingan har qanday mol-mulkning amalda
mavjudligini hamda har qanday majburiyatlarning amaldagi holatini tekshirish; 
auditorlik tekshiruvini o’tkazish davomida yuzaga kelgan masalalar bo’yicha
xo’jalik yurituvchi sub’ektning moddiy javobgar shaxslaridan og’zaki va yozma tushuntirishlar olish hamda auditorlik tekshiruvi uchun zarur bo’lgan qo’shimcha ma’lumotlarni olish; 
uchinchi shaxslar tomonidan yozma tasdiqlangan axborotni xo’jalik yurituvchi sub’ektdan olish; 
ishonchli auditorlik xulosasini tuzish uchun zarur bo’lgan barcha axborot xo’jalik 
yurituvchi sub’ekt tomonidan taqdim etilmagan taqdirda auditorlik tekshiruvi o’tkazishdan bosh tortish; 
auditorlik tekshiruvini o’tkazishda ishtirok etishga auditorlar va boshqa
mutaxassislarni belgilangan tartibda jalb etish.  
auditorlik tashkiloti qonun hujjatlariga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega bo’lishi mumkin.  
Auditorlik tekshiruvi o’tkazish to’g’risida qaror qabul qilish uchun xo’jalik
yurituvchi sub’ektning ta’sis hujjatlari hamda buxgalteriya hisobi va 
moliyaviy hisobot hujjat-lari bilan oldindan tanishib chiqadi.  
Xo’jalik yurituvchi sub’ektning ta’sis hujjatlari ya’ni ustavi va ta’sis
shartnomasi bilan tanishish auditorga bo’lg’usi mijozining yuridik maqomi, 
faoliyat turi, predmeti va ta’sischilari to’g’risida aniq tasavvurga ega bo’lish imkonini beradi. Bunda auditor korxonaning asosiy ustav faoliyati, ustavning qachon va qaysi davlat organida ro’yxatga olinganligi hamda notarial idora 
tomonidan tasdiqlangan-ligiga e’tibor berishi kerak.
Shuningdek, ta’sis shartnomasiga muvofiq ta’sischilari kimlar, ularning yuridik maqomi, ustav kapitalidagi ishtiroki (ulushi), moliya-xo’jalik faoliyati bo’yicha 
huquq va majburiyatlari bilan tanishadi.  
Buxgalteriya hisobi va moliyaviy hisobot hujjatlari bilan tanishish auditor
uchun korxonada buxgalteriya hisobining qaysi shakli (memorial-order, jurnal-order, jadval-avtomatlashtirilgan va b.) qo’llanilishi, buxgalteriya 
appara-tining hajmi va tuzilishi, buxgalteriya hisobini yuritish va hisobot 
tuzishning qay darajada me’yoriy ta’minlanganligi, umumiy moliyaviy ahvol va boshqalar to’g’risida dastlabki tasavvurga ega bo’lish imkonini beradi.  
Auditorlik tekshiruvi o’tkazilayotgan xo’jalik yurituvchi sub’ekt amalga oshirayotgan moliya-xo’jalik faoliyati bilan bog’liq hujjatlarni to’liq hajmda olish, shuningdek 
ushbu hujjatlarda hisobga olingan har qanday mol-mulkning amalda mavjudligini
hamda har qanday majburiyatlarning amaldagi holatini tekshirish.  
Qonunda belgilangan ushbu huquqlar tekshiruv jarayonida zarur bo’lgan, mijoz-korxonaning moliya-xo’jalik faoliyati bilan bog’liq hujjatlarni hech qanday 
to’sqinliksiz to’liq hajmda olish imkonini beradi. Shuningdek, auditor ushbu hujjatlarda aks ettirilgan mol-mulklarning haqiqatda mavjudligini va majburiyatlar
holatini tegishli usullar (inventarizatsiya qilish, qarama-qarshi tekshiruv
va h. k.) bilan tekshirish huquqiga ega. Mijoz-korxona esa auditor
talab qilgan barcha hujjatlarni to’liq hajmda taqdim etishi, mol-mulklar
mavjudligi va majburiyatlar holatini tekshirishga zarur shart-sharoitlarni yaratib berishi lozim.  
Auditolik tekshiruvini o’tkazish davomida yuzaga kelgan masalalar bo’yicha
xo’jalik yurituvchi sub’ektning moddiy javobgar shaxslaridan og’zaki va yozma 
tushuntirishlar olish hamda auditorlik tekshiruvi uchun zarur bo’lgan
qo’shimcha ma’lumotlarni olish.  
Auditor tekshiruv jarayonida aniqlangan xato-kamchiliklar, xususan kamchiliklar 
va ularning sabablari hamda moddiy javobgar shaxslardan yozma va og’zaki tushuntirish oladi. Shuningdek, auditorlik tekshiruvini boshlashdan oldin ham
moddiy javobgar shaxslar (kassir, omborchi va b.)dan belgilangan tartibda 
tilxat oladi.  Shu bilan birga auditor zarur hollarda uchinchi shaxslar
tomonidan yozma tasdiqlangan axborotni xo’jalik yurituvchi sub’ektdan olishga ham haqli.  
Ishonchli auditorlik xulosasi tuzishi uchun barcha axborotlar xo’jalik yurituvchi sub’ekt tomonidan taqdim etilmagan hollarda auditor tekshiruv o’tkazishdan bosh tortishi va bu holni №70-«Auditorlik hisoboti va moliyaviy hisobot haqidagi 
auditorlik xulosasi» nomli AFMS ga muvofiq «Auditorlik tashkilotining auditorlik
xulosasi tuzishdan voz kechish to’g’risidagi arizasi» bilan rasmiylashtirishi 
mumkin.  
Bulardan tashqari auditorlik tashkiloti zaruratdan kelib chiqib tekshiruvda
ishtirok etishga boshqa auditorlar va mutaxassislarni ham belgilangan tartibda jalb etish huquqiga ega.  
Auditorlik tashkiloti qonun hujjatlariga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega
bo’lishi mumkin.  
Auditorlik tashkilotlarining majburiyatlari. Auditorlik tashkilotlarining
majburiyatlari «Auditorlik faoliyati to’g’risida» gi qonunning 7-moddasida
belgilangan.
Unda ta’kidlanishicha, auditorlik tashkiloti auditorlik faoliyati bilangina shug’ullanishi mumkin. Ushbu qonunning 3-moddasiga muvofiq «auditorlik
faoliyati deganda auditorlik tashkilotlarining auditorlik tekshiruvlarini
o’tkazish va boshqa shu bilan bog’liq professional xizmatlar ko’rsatish
borasidagi tadbirkorlik faoliyati tushuniladi»  
Shuningdek, auditorlik tashkilotining zimmasiga quyi-dagi majburiyatlar yuklatiladi: 
auditorlik faoliyatini amalga oshirayotganida ushbu Qonun hamda boshqa qonunhujjatlarining talablariga rioya etishi; 
auditorlik tekshiruvi o’tkazishga doir shartnoma tuzishdan oldin
buyurtmachining talabiga binoan auditorlik faoliyatini o’tkazish huquqini
beruvchi tegishli litsenziyani, auditor (auditorlar)ning malaka sertifikatini taqdim etishi; 
xo’jalik yurituvchi sub’ektning so’roviga binoan auditorlik tekshiruvini o’tkazish bo’yicha qonun hujjatlarining talablari to’g’risidagi, auditorning e’tirozlari 
asoslanilgan qonun hujjatlarining normalari to’g’risidagi axborotni taqdim etishi; 
auditorlik tekshiruvini amalga oshirishda olingan axborotlarning maxfiyligiga 
rioya etishi; 
auditorlik hisobotida moliyaviy-xo’jalik operatsiyalarining qonuniyligi
buzilishi faktlarini hamda ularni bartaraf etish yuzasidan takliflarni aks ettirishi; 
xo’jalik yurituvchi sub’ektga uning mansabdor shaxslari va boshqa xodimlari
zarar etkazilganligini aniq tasdiqlab turgan faktlarni aniqlagan taqdirda bu haqdaxo’jalik yurituvchi sub’ektning rahbariyatiga (mulkdoriga) ma’lum qilishi hamda 
auditorlik xulosasiga tegishli qaydni kiritishi shart. Zarur hollarda auditorlik
tekshiruvining natijalarini ma’lum qilish uchun qonun hujjatlarida belgilangan 
tartibda qatnashchilarning (aktsiyadorlarning) umumiy yig’ilishi chaqirilishini 
talab qilishi shart.  
Auditorlik tashkiloti zimmasida qonun hujjatlariga muvofiq boshqa majburiyatlarham bo’lishi mumkin.  
Auditorlik tashkilotining javobgarligi. «Auditorlik faoliyati to’g’risidagi»
Qonunning 8 moddasiga muvofiq auditorlik tashkilotlari auditorlik tekshiruvi buyurtmachilari, xo’jalik yurituvchi sub’ekt va moliyaviy hisobotdan boshqa 
foydalanuvchilar oldida moliyaviy hisobot hamda xo’jalik yurituvchi sub’ektning boshqa moliyaviy axboroti to’g’risida noto’g’ri yakundan iborat bo’lgan 
auditorlik xulosasini tuzish oqibatida ularga etkazilgan zarar uchun javobgar bo’ladi.  
Auditorlik tekshiruvini sifatsiz o’tkazganlik yoki lozim darajada o’tkazmaganlik oqibatida xo’jalik yurituvchi sub’ektga va (yoki) auditorlik tekshiruvining 
buyurtmachisiga etkazilgan zarar, shu jumladan boy berilgan foyda, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda qoplanishi shart.  
Shuningdek, auditorlik tashkilotining javobgarligi O’zbekiston Respublikasi 
Fuqarolik Kodeksi 336 moddasiga muvofiq ikki taraflama shartnomani bajarmaslik oqibati-da ham vujudga keladi. 
Unda ko’rsatilishicha: agar ikki taraflama shartnomada bir taraf o’zi javobgar bo’lgan vaziyat tufayli uni bajarishi mumkin bo’lmay qolsa, ikkinchi taraf, basharti qonunda yoki shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilgan bo’lmasa, shartnomadan voz kechishga va shartnomaning bajarilmasligi tufayli etkazilgan zararni undirib olishga haqli.  
Auditorlik faoliyatini amalga oshirish uchun litsenziya uni bergan davlat organi tomonidan quyidagi hollarda bekor qilinishi mumkin: 
auditorlik tashkiloti litsenziyani bekor qilish to’g’ri-sida ariza bilan murojat qilganda; 
litsenziya soxta hujjatlardan foydalanilgan holda olinganligi fakti aniqlanganda; 
maxsus vakolatli davlat organining litsenziya berish to’g’risidagi qarori
noqonuniyligi aniqlanganda; 
agar auditorlik tashkiloti unga litsenziya berish to’g’ri-sidagi qaror qabul
qilingani haqida xabarnoma yuborilgan (topshirilgan) paytdan e’tiboran uch oy muddat ichida maxsus vakolatli davlat organiga litsenziya berganlik uchun davlat boji to’langanligini tasdiqlovchi hujjatni taqdim etmagan yoki litsenziya 
shartnomasini imzolamagan bo’lsa.

4-mavzu: Auditorlik xizmatini tashkil qilish

Reja:

3. 
   Auditorlik xizmati
   
4. 
   Auditorlik xizmatining vujudga kelishi