To’plam deganda nimani tushunasiz va misollar keltiring



Download 1,74 Mb.
bet28/28
Sana19.04.2022
Hajmi1,74 Mb.
#564378
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   28
Bog'liq
1-kurs savollari matematika savol javob

N = son berilgan bo’lsa, uni ko’rinishda yozish mumkin. Son yozuvidagi chiziq uni harfiy ko’paytmadan farqlash uchun chiziladi. Son yozuvidagi o’ngdan birinchi uchta xona birlar sinfini tashkil qiladi va unga birlar, o’nlar, yuzlar deb ataluvchi xona birliklari kiradi. Keyingi uchlik minglar sinfini tashkil qilib, xona birliklari minglar, o’n minglar va yuz minglar deb ataladi. 6-, 7-, 8-raqamlar millionlar sinfmi tashkil qilib, xona birliklari millionlar, o’n millionlar va yuz millionlardan iborat bo’ladi. Keyingi uch xona milliardlar, undan keyin billionlar va hokazo sinflardan iborat bo’ladi. Sonni o’qishda chapdan o’ngga qarab har bir raqam yoniga xona birligi nomi qo’shib aytiladi, shuni aytish kerakki, o’zbek tilida o’nliklarni atash uchun maxsus so’zlar: yigirma, o’ttiz, qirq, ellik, oltmish, yetmish, sakson va to’qson qo’llanadi. O’nli sanoq sistemasida sonlarni yozish uchun 10 ta belgi, atash yoki o’qish uchun esa, masalan, milliongacha bo’lgan sonlar uchun 20 ta atama kerak bo’ladi, bu raqamlar va o’nliklar nomlari, yuz, ming kabi atamalardir. Ko’p xonali sonlarni o’qishda million, milliard, billion kabi sinflar nomlari ishlatiladi.
Bo’sh xona birliklari aytilmaydi, yozuvda 0 lar bilan toidiriladi. Masalan:
(to’rt yuz o’n ikki).



119

O’nlik sanoq sistemasida sonlarni taqqoslashhaqida tushuncha bering.

O’nlik sanoq sistemasida sonlarni taqqoslash quyidagicha amalga oshiriladi.
va
, sonlar berilgan bo’lsin.
Quyidagi

  1. n < k;

  2. n = k, an< bn,

shartlardan biri bajarilsa,
a < b bo’ladi.



120

O’nlik sanoq sistemasida sonlarni qo’shish algaritmi.

Ma’lumki, har qanday ko’p xonali sonlarni xona birliklari yig’indisi shaklida ifodalash mumkin.
Masalan, 1) 527 = 5 ta yuzlik + 2 ta o’nlik +7 ta birlik yoki
;
2) ,
.
Ixtiyoriy natural sonni qaraylik.
bo’lsa,
 bo’ladi. Bunda lar 0 dan 9 gacha bo’lgan raqamlar bo’ladi, faqat an birinchi raqamgina 0 dan farqli bo’ladi.
Endi ko’p xonali sonlarni og’zaki qo’shish qoidasini ko’rib chiqaylik. Bu qo’shish qonunlariga asosan amalga oshiriladi.
Masalan, 8324 + 525 = (8 minglik + 3 yuzlik + 2 o’nlik + 4 birlik) + (5 yuzlik + 2 o’nlik + 5 birlik) guruhlash va o’rin al- mashtirish xossalariga asosan:
8324 + 525 = 8 minglik + (3 yuzlik + 5 yuzlik) + (2 o’nlik + 2 o’nlik) + (4 birlik + 5 birlik) = 8 minglik + 8 yuzlik + 4 o’nlik + 9 birlik = 8849 bo’ladi. Bundan ko’rinadiki, ko’p xonali sonlarni qo’shish uchun ularning mos xona birliklarini qo’shish kerak ekan.
Demak, sonlarni yozma qo’shish uchun qo’shiluvchilar bir-birining ostiga shunday joylashtiriladiki, bunda bir xil xona birliklari raqamlarining biri ikkinchisining ostida bo’ladi va o’ngdan boshlab mos xona birliklari qo’shilib, shu xona ostiga yozib boriladi. Masalan,

Agar bir xona birliklarini qoshganda ikki xonali son hosil bolsa, u holda onliklar ajratilib, uning raqami navbatdagi xonaga qoshib hisoblanadi. Masalan,


Download 1,74 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   28




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish