Томонидан дарслик сифатида тавсия этилган

 
натижасини баҳолашда ишлаб чиқариш омиллари 
навбатдаги бирлигини
 
сарфлашнинг мақсадга мувофиқлигини ўрганиш, яъни 
ҳар бир омил қўшимча сарфининг у келтирадиган самара билан таққослаш 
муҳимдир. Бу сўнгги қўшилган маҳсулот кўрсаткичи орқали ифодаланади.
 
Сўнгги қўшилган маҳсулот – энг сўнгги қўшилган омил (капитал 
ёки ишчи кучи) эвазига ўсган маҳсулот ҳажми. 
«А» корхонада кейинги ойда бошқа ишлаб чиқариш омиллари сарфи 
ўзгармагани ҳолда, ишчи кучи ресурсларининг сони 2 бирликка оширилган, 
яъни 12 бирликни ташкил этиб, бунинг натижасида умумий маҳсулот 110 
бирликка етган бўлсин. У ҳолда, ишчи кучи омилининг сўнгги қўшилган 
маҳсулоти 5 бирлик (10/2)ни ташкил этади. 
Ҳар бир қўшилган омил эвазига олинган қўшилган маҳсулот сўнгги 
қўшилган омил унумдорлиги деб айтилади. 
Сўнгги қўшилган маҳсулот 
(ўсган) миқдорини сўнгги қўшилган (ўсган) ишчи кучи ёки капитал 
миқдорига бўлиш йўли билан қўшилган омил, яъни қўшилган капитал ёки 
қўшилган ишчи кучи унумдорлиги аниқланади, яъни: 
К
М
КМ



ёки 
И
М
КМ



. 
Бу тушунчаларни яна бир шартли мисол ёрдамида қуйидаги жадвалда 
янада аниқроқ ифодалаш мумкин (2.4-жадвал).
Юқорида айтилганидек, алоҳида олинган омил эвазига қўшилган 
маҳсулот маълум даражага боргандан кейин камая бошлайди. Бу камайиш 
айниқса унинг ҳар бир бирлиги эвазига қўшилган маҳсулотда аниқ сезилади. 
Мана шу қўшилган омил унумдорлигининг пасайишига қараб, 
маржиналистик йўналиш вакиллари 
унумдорликнинг пасайиб бориши 
қонуни
деган қонунни кашф қилишган. Уларнинг ғояси бўйича ҳар бир 
кейинги қилинган харажат ёки омил олдингисига қараганда кам самара 
беради ва оқибатда умумий ўртача маҳсулот ҳам пасайиб кетади.