Томонидан дарслик сифатида тавсия этилган

Қоғоз пул муомаласи қонунлари олтин пул муомаласидан фарқ 
қилиб, уни қуйидагича ифодалаш мумкин: 
- қоғоз пул қанча миқдорда чиқарилмасин, унда белгиланган қиймат 
миқдори муомала учун зарур бўлган олтин пул миқдорининг қийматига тенг 
бўлади; 
- қоғоз пулнинг ҳар бир бирлигида белгиланган қиймат миқдори 
муомала учун зарур бўлган олтин пул қийматининг муомалага чиқарилган 
қоғоз пул миқдори нисбатига мос келади. 
Қоғоз пул тизими амал қилиб турган даврдан буён ўтган реал иқтисодий 
ҳаёт шуни кўрсатадики, олтин пул муомаладан чиқарилган ва қоғоз 
пулларнинг олтин пул билан алоқасини йўқотишга расман уринилган 
бўлсада, унинг номинал қиймат белгиси сифатидаги ҳаракатида олтин пул 

---

459 
билан бўлган алоқаси ҳозиргача объектив равишда сақланиб қолган. Фақат у 
модификациялашиб, мураккаблашиб бормоқдаки, натижада уни мантиқий 
мушоҳада қилиш орқали тушуниш анча қийинлашади. Шунинг учун ҳам 
қоғоз пуллар ҳар бир давлатнинг махсус қонуни билан муомалага 
чиқарилади. Бу қонунда пулнинг белгиси, бирликлари, миқёслари ва чет эл 
валюталари билан расмий алмашув тартиби ўрнатилади. Аммо унинг қиймат 
белгиси сифатида қанча қийматга эга эканлигини ҳеч қандай давлат қонуни 
билан ўрнатиб бўлмайди, у фақат объектив иқтисодий қонун – пул 
муомаласи қонуни асосида ўрнатилади ва амал қилади
152
.
Миллий иқтисодиётда давлатнинг, тижорат банклари ва бошқа молиявий 
муассасаларнинг мажбуриятлари пул сифатида фойдаланади. Пул 
операцияларининг асосий кўпчилик қисми нақд пулсиз, чеклар ва унга 
тенглаштирилган молиявий активлар ёрдамида амалга оширилади. Шу 
сабабли муомалада бўлган пул миқдорини ҳисоблаш учун 
М
1
...М
n
пул 
агрегатлари ёки таркибий қисми
тушунчасидан фойдаланилади.