Tolipov Jasurbekning “Tarixiy geografiya“

Milliy chegaralanish natijasida О ‘zbekiston SSR tarkibiga quyidagi hududlar kiritildi:
— Turkiston ASSR dan 9 ta uyezd, 133 tuman va 7 qishloq okrugi;
— Buxoro respublikasining 9 ta viloyati; — Xorazm respublikasining 23 ta tumani.
O`zbekiston SSR tashkil etilgan paytda uning hududi 312394 kv. km. ni, aholisi 4 million 447 ming 55 kishini tashkil etar edi.
1926 yil ma’lumotlari bo‘yicha, milliy tarkibiga ko‘ra aholining 74,2 foizini o‘zbeklar, qolganlarini esa boshqa millatlar tashkil etgan.
O`zbekiston SSRning dastlabki poytaxti Buxoro bo‘lgan. Biroq ko‘p o‘tmay — 1925 yil aprelda poytaxt Samarqand qilib belgilandi.
1930 yil oxirida poytaxt Toshkentga ko‘chirildi. O`zbekiston SSRda butun hokimiyat 0‘zbekiston SSR sovetlarining ta’sis qurultoyiga qadar Muvaqqat Inqilobiy qo‘mita ixtiyoriga berildi. Buxoro respublikasi hokimiyati raisi, taniqli davlat arbobi Fayzulla Aoljayev O`zbekiston SSR Inqilobiy qo‘mitasi raisi qilib tasdiqlandi.
1925 yil may oyida O`zbekiston SSSR tarkibiga kiritildi. SSSR Konstitusiyasi, uning asosiy qonun-qoidalari 0‘zbekiston SSR hududida bevosita ishlaydigan bo‘ldi. 1927 yilda qabul qilingan 0‘zbekiston SSR ning birinchi va 1937 yilda qabul qilingan ikkkinchi Konstitusiyasi ham amalda SSSR Konstitusiyasining ko‘chirma nusxasi edi. Chunki O`zbekiston qog‘ozdagi „suve- ren“ respublika bo‘lib, amalda markazga tobe va qaram bir o‘lka edi, xolos. U o‘z xalqining milliy manfaatlariga oid biror-bir dolzarb, hayotiy ahamiyatga molik masalani ittifoq hukumatidan xoli ravishda mustaqil hal eta olmasdi. Bunga uning haddi sig'masdi. Binobarin, respublikaning ichki va tashqi siyosatiga daxldor barcha masalalar faqat hukmron markaz xohish-irodasi bilangina hal etilardi. Hatto O`zbekistonning ma’muriy-hududiy tuzilishiga oid masalalar ham ittifoq hukumati roziligini so‘ra- masdan 1929 yilda Tojikiston ASSR O`zbekiston SSRtarkibidan chiqarihb, Tojikiston Sovet Sotsialistik Respublikasiga aylantirildi hamda SSSR ga qabul qilindi.