Toksikologiya asoslari doc

 

 

 

 

 

 

 

5-BOB 

KIMYOVIY ZARARLANISH O’CHOQLARINING 

TIBBIY-TAKTIK TAVSIFI

 

 

Harbiy-taktik tasnifi. Bunda zaharlovchi  moddalar ta`sir qilish xususiyatiga va 

natijasiga qarab ikki guruhga bo’linadi: 

— 

o’

ldiruvchi  zaharlovchi  moddalar  (nervlarni  falajlovchi,  terida  yara  paydo 

qiluvchi,  umumiy  zaharlovchi  va  bo’g`uvchi  ta`sirga  ega  bo’lgan  zaharlovchi 

moddalar);

  

 

—  vaqtincha  safdan  chiqaruvchi  zaharlovchi  moddalar  qo’llanilganda  harbiy 

qo’shinlarning ish faoliyati vaqtincha izdan chiqadi va jangovarlik faoliyati pasayadi 

(psixokimyoviy va ta`sirlash xususiyatiga ega bo’lgan zaharlovchi moddalar). 

Zaharlovchi moddalar zararli xususiyatiga qarab ikki asosiy guruhga bo’linadi: 

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

 

35 

 

—  zararlanishning  klinik  manzarasini  tez  yuzaga  chiqaruvchi  zaharlovchi 

moddalar; 

—  zararlanishning  klinik  manzarasini  sekin  rivojlantiruvchi  zaharlovchi 

moddalar. 

Tez  ta`sir  qiladigan  zaharlovchi  moddalarga:  zarin,  zoman.  V-  gazlari,  tsianid 

kislota,  xlortsian,  shuningdek  kuz  va  yuqori  nafas  yo’llari  shilliq  pardasini 

ta`sirlovchi  zaharlovchi  moddalar  kiradi.  Bu  moddalar  organizmga  ta`sir  qilganda 

zararlanish  manzarasi  bir  necha  daqiqa  ichida  rivojlanib  (fosfororganik  zaharlovchi 

moddalar, tsianid kislota) 1-10 daqiqa ichida o’lim ro’y beradi. 

Sekin  ta`sir  qiladigan  zaharlovchi  moddalarga  ipritlar  va  fosgenlar  kiradi.  V-

gazlari  teriga  ta`sir  qilganda  klinik  alomatlari  sekin  rivojlanadi.  Bu  moddalar 

organizmga  ta`sir  qilganda  zararlanish  alomatlari  mutlaqo  yuzaga  chismasdan 

yashirin davr kuzatilishi mumkin. Bu davr bir necha daqiqadan (V- gazlari) bir necha 

soatgacha (iprit, fosgen) cho’zilishi mumkin. 

Kimyoviy  qurol  qollanilgan  rayonda  kimyoviy  moddalardan  zaharlanish 

o’chog`i hosil bo’ladi, uning kattaligi ishlatilgan zaharlovchi modda miqdoriga, uning 

turiga,  ishlatish  usuliga  hamda  ob-havo  sharoitlariga  bog`lik  bo’ladi.  Zaharlovchi 

moddalar o’zining zaharlash xususiyatini qancha vaqt saqlay olishiga qarab chidamli 

va chidamsiz  zaharlovchi zaharlovchi moddalarga ajratiladi.