Тойлоқ зиёратгоҳлари тарихидан

Описание Бухарского ханства. СПб. 1843

9Справочная книжка Самаркандской области. Самарканд.: 1891-1912 г.

10Сочинения. М.: 1964 – 1973 г.

11 Ибн Ҳавқал. Ктоб сурат ал-ард. Араб тилидан таржима муаллифи Ш.Камолиддин. Тошкент. 2011 й. 62 бет.

12Захириддин Мухаммад Бобур ўз асарида «Шовдор» деб келтирган.

13В.Бартолд. Сочинения. Москва 1964 г., II том. 279 стр.

14Сочинения. М.: 1973 г.VIII т. 88 стр.

15 Т.Музаффаров. Тайлоқниг нурли излари. Т.: 2011. 155-156 бетлар.

16Камина роқим Комилхон ака билан бир неча йилдан бери ўзаро сухбат натижасида кўпгина олимлар, уламолар, меросий қимматбахо шох асарлар юзасидан тахлилий мулохаза ва тадқиқотлар олиб бормоқдамиз. Тарихчи Комилхон ака Каттаев 2000 йилда Имом ад-Доромий рисоласи билан Тайлоқ ва юртимизнинг маънавий хаётига муносиб из қолдирдилар.

17Тайлоқнинг Таллак ота қишлоғи Низомиддин Хомуш авлодлари қўним топган тарихий гўшалардан биридир.

18Тугалбой Музаффаров. Тайлоқнома. Т.: 2004.

19Айтишимиз мумкинки кўпгина зиёратгоҳ ва қадамжолар бирон бир шайх, пиру муршид номи билан аталиб, қадамжой сифатида эъзозланиб келинади. Бунга мисол қилиб тумандаги деярли барча қишлоқлардаги эъзоз икром этиб зиёрат қилинадиган “Азиз Шаҳид” жойлар, тарихий тепалик, яъни қўрғон (жами ўн бешга яқин тепа)ларни айтиб ўтиш мумкин. Боғизоғонда жойлашган “Банди-кушод” зиёратгоҳи. Ушбу зиёратгоҳда мақбара бунёд этилган, мақбара ичида гавҳара (бешик) сифат қабр тош ўрин эгаллаган. Қабр тошдаги ёзувда “Вафоти марҳум Султоноройи бинти Амир шайх Юсуф бўлиб, у ҳижрий 862 йилнинг жумодил охир ойида, милодий 1458 йилнинг 16 апрел – 14 май ўрталарида вафот этган... Отасининг исми шарифига қараганда марҳуманиннг насли-насаби амирлар, ҳарбийларга мансуб бўлган... Қабр тошида ёзилган марсиянинг мазмунига қараганда Амир Шайх Юсуф қизи Султоноройи гўзал қиз бўлиб, у балоғатга етар-етмас, ўн тўрт ёшида вафот этган”, лекин махаллий аҳоли томонидан ушбу зиёратгоҳ “Хузайфатул Яманий” номи билан боғлиқ деб айтилади (аслида бундай эмас). (Дала тадқиқоти материаллари. 2013 йил 18 май. Боғизоғон мавзеъси). Батафсил қаранг: А.Асқаров, А.Муҳаммаджанов. “Бандикушод ота сирлари”. Т.: Фан. 1986 й. 16 бет.

20 Снесарев Г. Реликты домусульманских верований и обрядов у узбеков Хорезма. – М., 1969.- с. 277-279

21 Муминов А. Святые места в Центральной Азии (Взаимодействие общеисламских и местных элементов) // Маяк Востока. Ташкент 1996. № 1-2.- с. 15

22 Абашин С.Н. Мазар Бобои-об: о типичности и нетипичности святых мест Средней Азии. Рахмат-наме. Сб. статей к 70-летию Р.Р. Рахимова. – СПб: МАЭ РАН, 2008.- с. 6

23 Абдуллаҳатов Н., Азизов В. Олтиариқ зиёратгоҳлари.. 9-бет.

24 Абу Тохирхожа. Самария. Мерос. Тошкент. 1991 й. 5-81 бетлар.

25 Абу Муҳаммад Абдуллоҳ ибн Абдураҳмон Самарқандий Доримий. Сунани Доримий. Араб тилидан таржимонлар И.Усмонов, М.Алимова…, Тошкент. 2011 й., 7-9 бетлар.

26 Имом Доримий хақидаги маълумотларни биргина мақола ёки рисолага сиғдириб бўлмайди, шу боисдан бу улуғ зот хақида батафсил қаранг: К.Каттаев. Имом Дорамий. Самарқанд. 2000 й., Абу Муҳаммад Абдуллоҳ ибн Абдураҳмон Самарқандий Доримий. Сунани Доримий. Араб тилидан таржимонлар И.Усмонов, М.Алимова…, Тошкент. 2011 й., М.Алимова. Имом Доримий.Тошкент. 2012 й.

27 Қундузак қишлоғи фуқароси.

28Садриддин Салим Бухорий, Самад Азимов. Буюк Ғиждувонийлар (авлиё ва алломалар). Бухоро. 2006 й., 51-53 бетлар.

29 Садриддин Салим Бухорий. Икки юз етмиш етти пир. Бухоро. 2006 й., 128-131 бетлар.

30 1936 йилда туғилган Пайшанбасиёб нуроний отахонларидан бири. Хожа Ориф маҳтобнинг ушбу қишлоқда қадамжоси бор, у зот асли Бухороликдир деб таъкидлаб ўтгандилар. Дала тадқиқот манбалари. 2006 йил.

31 Абул Муҳсин Муҳаммад Боқир ибн Муҳаммад Али. Баҳоуддин Балогардон. Форсчадан М.Ҳасаний таржимаси. Тошкент. 1993 йил. 171-172 бетлар.

32 Дала тадқиқот манбалари. 2013 йил

33 Тайлоқ туманидаги қидимий каналларидан бири. Дарғом каналининг ўнг соҳилидан ажралиб чиққан йирик суғориш иншооти. Шовдорариқ гидроними туман номи билан боғлиқ ҳолда сақланиб қолган ном сифатидаги тарихий атама ҳисобланади. Батафсил қаранг: Н.Бегалиев. Самарқанд топономияси. Самарқанд 2011 й. 101-102 бетлар.

34 Дала тадқиқот манбалари. Шохкаш қишлоғи. Респондент мулло Муҳаммади бобо. Шох-каш қишлоғи. 2006 й.

35Асосий эътибор исми шарифга қаратилганлиги боис қабртошлардаги оят ва ҳадислар, ғазал ва байтлар тушириб қолдирилди. Дала тадқиқот манбалари. Тайлоқ 18 май 2013 йил. Шохкаш қишлоғи қабристони.

36 Муҳаммадёр ибн Араб Қатағон. Мусаххир ал-билод. Тошкент. 2009 й.

37 Маълумот ўрнида айтиб ўтиш жоизки, Муҳаммадёр ибн Араб Қатағон Хожа Муҳаммад Закариё ва унинг Шайбонийхон сиёсий даври тарихи доирасида тасниф этган. Хожа Муҳаммад Закариё буюк устоз Хожа Ахрори Валининг набираси бўлиб, Хожа Муҳаммад Қутбиддин Яҳёнинг ўғлидир. Ушбу асар: 71 бет.

38 Абу Тохирхожа. Самария. Мерос. Тошкент. 1991 й. 5-81 бетлар.

39 Ушбу маълумотлар СамДУ ўқитувчиси Бузрукуов Мухаммадихон томонидан ёзилди.

40 Моҳитобон Жамолхон қизи. Бир зиёратгоҳ жой. Регистон. 1998 йил 13 март. № 5 (91)

41 Вирский М. «Самаркандский уъезд» с. 44 //Справочная книжка Самаркандской области 1894 г. вып. 2 С., Издание Самаркандского областного статистического комитета//

42 Вяткин В.Л. «Материалы к исторической географии Самаркандского вилаета» с.31, с.3 // Справочная книжка Самаркандской области 1902 г. вып. 7 С., Издание Самаркандского областного статистического комитета//

43 Ражабов М. Аждодингизни биласизми?. Самарқанд. 1997 йил. 16 бет.

44 Набиев А. Тарихий ўлкашунослик. Тошкент. 1996 йил. 226 бет.

45 Абулқосим Замахшарий. Нозик иборалар. Тошкент. Камалак. 1992 йил. 65 бет.

46 Аҳроров Т. Низомиддин Хомушни биласизми?. Қўшчинор. 1998 йил. 21 июль № 23 (611)

47 Алишер Навоий. Насойим ул-муҳаббат. Тошкент. Фан. 2001 йил. 281 бет.

48 Носириддин Бухорий. Туҳфат уз-зоирин. Бухоро. 1908 йил.

49 Абу Тоҳирхожа. Самария. Тошкент. Камалак. 1991 йил. 54 бет.

50 Носириддин Бухорий «Туҳфат уз-зоирин» Бухоро, 1908, 57 б.

51 Носириддин Бухорий. Туҳфат уз-зоирин. Бухоро. 1908 йил. 59 бет.

52 Али Сафий. Рашаҳоту айнил ҳаёт. Тошкент. 2004 йил. 155 бет.

53 Абдулхолиқ Ғиждувоний. Васиятнома. Тошкент. 1993 йил. 13 бет.

54Хужжат – Самарқанддаги авлиёлар қабри рўйхати. Самарқанд Давлат Музей қўриқхонаси. КП5991/125, 15 бет

55Имом ал-Бухорий сабоқлари. 2010 йил 12 август. 3 сони. 197 бет.

56Тугалбой Музаффаров Имом Фахриддин хазратларини тасаввуф намояндаси, деб келтирган. Қаранг: Тайлоқнинг нурли излари. Тошкент. 2011 й. 16 бет.

57 XIX аср охирларига тегишли қўлёзма асар, форсий-туркий тилда битилган. Муаллифи номаълум, аммо айрим ғазаллар муаллифи айтиб ўтилган. Ушбу асарнинг айрим варақ-саҳифалари йўқлиги боис саҳифаланмади. Муаллиф ш.к.

58 Халифа Абдулазиз Намангоний. Тазкираи Мажзуб Намангоний. Ўзбекистон Фанлар Академияси Шарқшунослик Институти қўлёзмалар фонди (бундан кейин – ЎзФАШИ қ.ф.) инв/2662, 16-б варақ.

59 Ушбу асар, 17-а варақ.

60 Рисолаи достон...

61 Мирзо Абул Фатх назарда тутилмоқда.

62 Ушбу воқеълик 1868 йилнинг май ойида содир бўлиб, Мирзо Абул Ҳайнинг дафн этилган жойи ҳиозирча номаълум.

63 Рисолаи Достон…

64 Мусаввада. Қўлёзма. Форс-турк тилида. XIX асрга тегишли. Муаллиф ш.к.

65 Фуқаролик хужжатида Афғонистон кўрсатилган, лекин аслида Жумабозорда таваллуд топганлар.

66 Бундай қўрғонлар Жумабозордан ташқари, Навзандак, Шохкаш, кичкина Тайлоқ (Тайлоқи поён), Қўрғонча, Бахштепа, Қундузак, Давлатобод, Сочак, Аспенка, Боғизоғон ҳудудларида мана шундай тепалик қўрғонлар ўз кечмишидан хабар бериб турибди. Ушбу тепаликларнинг тарихда ўз ўрни бўлиб, хар бири алоҳида тадқиқот талаб қилади.

67Самарқанд Давлат бирлашган тарихий-меъморий ва бадиий музей-қўриқхонаси жамланмаси каталоги. Тошкент .2006 йил. 28-бет. Сақлаш бирлиги А-268

68 1501 – 1601 йиллар оралиғидаги давр назарда тутилмоқда.

69Н.Аванесова ва А.Бердимуродов...

70 Сосонийлар даври диний афсоналари тўплами «Бундахешт»да «Суда», яъни Суғддаги Даргаман (Дарғам) канали тилга олинади. В.Бартольд ўрта аср тарихчиси Истахрий асарида тилга олинган Барш каналини Дарғом билан бир бўлса керак, деб қайд қилади. Қаранг: Ибн Ҳавқал. Китоб сурат ал-ард. Араб тилидан таржима муаллифи Ш.Камолиддин. Тошкент. 2011 йил. 62-63, 204-205 бетлар, Н.Бегалиев. Самарқанд топономияси. Самарқанд 2011 йил. 101-102 бетлар.

71В.Вяткин. Справочная книжка Самаркандской области. 1902. 40-42 стр.

72 Ю.Ф.Буряков, Ҳ.Ғуломов, А.Бердимуродов каби археолог олимлар текшириш ишларини олиб боришган.