To`g`ri chiziqning proyeksiyalari

III. Yangi mavzu bayoni(16 daqiqa)
Har qanday buyum geometrik shakllardan tuzilganligi ma’lum. O’z navbatida , geometrik shakllar to’g’ri yoki egri chiziqlardan tashkil topgan bo’lib, to’g’ri chiziq ikkita nuqta orqali o’tkaziladi. To’g’ri chiziq nuqtalar bilan chegaralangan bo’lsa, u to’g’ri chiziq kesmasi ham deyiladi.
To’g’ri chiziq proyeksiyalar tekisliklariga nisbatan parallel, perpendicular, og’ma bo’lishi mumkin.
To’g’ri chiziq faqat bitta proyeksiyalar tekisligiga perpendicular bo’lsa, masalan, AB┴ H – gorizontal proyeksiyalovchi, AB┴V– frontal proyeksiyalovchi, AB┴ W – profil proyeksaalovchi chiziq deyiladi. To’g’ri chiziq qaysi proyeksiyalar tekisligiga perpendikular bo’lsa, o’sha tekislikka nuqta ko’rinishida, qolganlariga o’zining haqiqiy kattaligida proyeksiyalanadi.
To’g’ri chiziq faqat bitta proyeksiyalar tekisligiga parallel bo’lsa, o’sha tekislikka haqiqiy kattaligida proyeksiyalanadi qolganlariga esa, qiya bo’lganligi uchun qisqarib proyeksiyalanadi. To’g’ri chiziq qaysi tekislikka parallel bo’lsa, o’sha tekislik nomi bian ataladi, ya’ni AB║H – gorizontal , AB║V – frontal, AB║W – profil deyiladi. Mavzuga oid chizmada ABCD shakl H ga perpendikular tasvirlangan bo’lib, u yuqorida bayon qilingan to’g’ri chiziqlardan tashkil topgan. Ushbu ABCD shakl gorizontal proyeksiyalovchi AB va CD, profil proyeksiyalovchi AC va BD chiziqlardan tuzilgan.
Agar to’g’ri chiziq proyeksiyalar tekisliklariga og’ma vaziyatni egallagan bo’lsa, unday to’g’ri chiziq umumiy vaziyatdagi to’g’ri chiziq deyiladi.
Eslab qoling! To’g’ri chiziq proyeksiyalar tekisliklariga perpendicular bo’lsa, nuqta ko’rinishi, parallel bo’lsa, o’zining haqiqiy uzunligiga teng, umumiy vaziyatda bo’lsa, qisqarib proyeksiyalanadi.
Yangi mavzuni mustahkamlash:(10 daqiqa)
1.H ga paralel to`g`ri chiziq qanday nomlanadi?
2.H ga perpendikulyar to`g`ri chiziq qanday nomlanadi?
3.To`g`ri chiziq kesmasi deb nimaga aytiladi?
4.To‘g‘ri chiziq proyeksiyalar tekisliklariga perpendikular bo‘lsa, qanday ko`rinishda proyeksiyalanadi?
5.To‘g‘ri chiziq proyeksiyalar tekisliklariga parallel bo‘lsa, qanday ko`rinishda proyeksiyalanadi?
6.To‘g‘ri chiziq proyeksiyalar tekisliklariga umumiy vaziyatda bo‘lsa, qanday ko`rinishda proyeksiyalanadi?