Suv о‘tkazuvchanlik – tog‘ jinslarining bosim tushib ketganda о‘tkazish qobiliyati. Tog‘ jinslarida suv asosan laminar oqim rejimida harakatlanadi va linyaviy filtrlanish qonuniga - Darsi qonuniga bо‘ysinadi. Uning oqimining tezligi formulasi bо‘yicha aniqlanadi, bunda -filtrlanish tezligi: k – filtrlanish koyeffitsiyenti, I – bosim gradiyenti (filtrlanish L yо‘lining uzunligiga oqim harakati yо‘nalishi bо‘yicha ikki nuqta orasidagi bosimlar farqining nisbatiga teng, ya’ni). Ushbu ifodadan kо‘rinib turibdiki, suv о‘tkazuvchanlikni tavsiflovchi filtrlash k koyefifitsiyenti, bosim gradiyenti I=1 bо‘lganda filtrlash tezligiga teng va kо‘pincha turli о‘lchamdagi m/sut tezligiga ega bо‘ladi.
Koyeffitsiyent kattaligi g‘ovakli bо‘shliqning geometrik parametrlariga bog‘liq va g‘ovaklar о‘lchamlari kattalashib borishi bilan ortib boradi.
Sovuqqa chidamliligi – tog‘ jinslarining salbiy haroratlar ta’siriga qarshilik kо‘rsata olish qobiliyati. Tog‘ jinslariga past harorat ta’sir qilganda ikki sabab ta’siri ostida: birinchisi qо‘shiluvchan minerallarning hajmli kengayishi koyeffitsiyentlari hisobiga yuzaga keladigan ichki kuchlanishlar sababli; ikkinchisi esa – tog‘ jinslari g‘ovaklarida mavjud bо‘lgan muzlab qoladigan suvning emiruvchi ta’siri natijasida, ularning pishiqligi pasayadi.
Mayda donachalardan iborat bо‘lgan qattiq bog‘lanmali zich jinslari yuqori sovuqqa chidamlilik tavsifiga, namlik darajasiga ega bо‘lgan ochiq g‘ovakli yirik donachali jinslar esa – ancha past sovuqqa chidamlilik tavsiflariga ega bо‘ladi. Boshqa barcha sharoitlarda tog‘ jinslarining sovuqqa chidamlililigi haroratning о‘zgarish tezligining ortib borishi bilan keskin pasayadi.
Tog‘ jinslarining fizika-kimyoviy xususiyatlari.Ulardan tog‘ jinslarining harakatini belgilab beruvchi asosiylari quyidagilardir: eruvchanlik, egiluvchanlik, konsistensiya, bо‘rtishi va suvga chidamliligi.
Tog‘ jinslarining eruvchanligi deb ularning er osti yok er usti suvlari ta’siri ostida erish qobiliyatiga aytiladi. Erish jarayonida suvning molekulalari minerallarning panjarasini buzadi, panjaradagi ionlar suvli eritma hosil qilib suvga о‘tadi, va buning natijasida jinslar turli о‘lchamdagi bо‘shliqlarni hosil qiladi. Yakuniy natijada minrallarning bir qismining erishi jinsning pishiqligining pasayishiga va suv о‘tkazuvchanligining oshishiga olib keladi.
Barcha turdagi tog‘ jinslari eruvchanlikka ega, biroq massiv turg‘unligining amaliy ahamiyati faqat galoidli va karbonatli minerallar tarkibidagi jinslarning eruvchanligiga ega bо‘ladi. Bunday jinslarning eruvchanligi harorat, bosimning ortishi va ularning qо‘shiluvchan mineral zarrachalari о‘lchamlarining pasayishi bilan ortadi. Karbonatli minerallarning eruvchanligi er osti suvlarida karbonat angidrid gazi mavjud bо‘lganda keskin ravshda ortadi.
Egiluvchanlik – bu jinsning tashqi sharoitlar ta’siri ostida buzilmasdan yoki uzilmasdan о‘z shaklini о‘zgartirish va uni tashqi kuchlar harakati bartaraf etilgandan sо‘ng sqlab qolish qobiliyatidir. Bunday xususiyatlar namlik chegaralari turlicha bо‘lganda loyli zarrachalarning ma’lum miqdoridan iborat bо‘lgan jinslarda kuzatiladi. Ushbu chegaralar egiluvchanlik chegaralari deb ataladi. Ustki egiluvchanlikchegarasi jins о‘zining egiluvchanlik xususiyatlarini yо‘qotib, joriy holatga о‘tadigan namlikni namoyon etadi. Pastki egiluvchanlikchegarasi esa jins yaxlitliligini (yoyilish chegarasini) buzmasdan deformatsiyalanishi mumkin bо‘lgan minimal namlikni tavsiflaydi. Oquvchanlik va yoyish chegaralaridagi namlik chegaralari о‘rtasidagi farq egiluvchanlik raqami (kо‘rsatgichi) deb ataladi va quyidagi formula bо‘yicha aniqlanadi: Loyli jinslarning konsistensiyasi tashqi mexaniqaviy ta’sir yoki о‘zining og‘irlik kuchi ta’siri ostida ular zarrachalari harakatlanuvchanlik darajasi bilan aniqlanadi.Konsistensiyaning qattiq, egiluvchan, hamda oraliq kabiuchta asosiy shakli qabо‘l qilingan.
Bog‘lanma jinslar konsistensiyasini baholash uchun, amaliyotda quyidagi formula bо‘yicha aniqlanadigan konsistensya kо‘rsatgichi qabо‘l qilingan: bо‘lsa - jinslar qattiq jinslarga, bо‘lsa - egiluvchanlarga, bо‘lsa –joriylarga kiradi.
