To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

13.S. Yog‘ochni chirish, qurtlash va yonishdan saqlash
Yog‘och konstruksiya va buyumlaming chidamliligini oshirish 
usullari: yog‘ochni quritish, antiseptiklash, sirtini olovdan himoyalaydigan 
chidamli tarkiblar bilan qoplash, yelimlangan yog‘och konstruksiyalami 
ishlatishdan iborat.
Arralanganbinokorlikmateriallarini 
quritish
asosiy chora-tadbirlardan 
biri hisoblanadi. Yogochni 
tabiiy va sun’iy usulda
quritish mumkin. 
Tabiiy
usulda
quritish ochiq havoda, bostirma ostida yoki yopiq honalarda quruq
212

---

Iiavoda amalga oshiriladi (13.7, a rasm). Bunga ko‘p vaqt (hafla va oylar) 
talab etiladi. Yog‘ochlar 
su n ’iy usulda
(13.7, b rasm) yog‘och-taxta 
quritish kameralarida qizdirilgan havo, gaz, bug‘ yoki yuqori chastotali 
tok yordamidaquritiladi.
13.7-rasm. a) Yogochni tabiiy va b) - vakuum da quritish usuli.
C hirishdan sa q la sh
uchun yog‘och antiseptiklar bilan ishlanadi. 
Antiseptiklarga quyidagi talablar qo‘yiladi: zamburugMarga nisbatan 
yuqori toksinlik, yog‘ochga yaxshi shimilish, noxush hid tarqatmaslik, 
inson va uy hayvonlariga beziyonlik, yog‘ochning sifatini pasaytirmaslik 
va shu kabilar. Antiseptiklar suvda organik erituvchilarda eriydigan, moyli 
va pastasimon xillarga boMinadi. Suvda eruvchan antiseptiklarga natriyli 
ftorid, natriyli kremneftorid,ammoniyli kremneftorid, BBK-3, XXS, 
MXXS va G R^t8 preparatlari kiradi. Natriyli ftorid hidsiz oq kukun, 
3—4
foiz suvdagi eritmasi yog‘och, payraha va qipiqdan tayyorlangan 
buyumlami chirishdan saqlaydi.
Ammoniyli kremneftorid antiseptik xususiyati bilan birga yog‘ochni 
olovga bardoshliligini ham oshiradi. Organik erituvchilardagi (mazut, 
kerasin vashu kabi) preparatlar PL(pentaxlorfenol) vaNM L(misnaftenati) 
yuqori darajadagi toksinli antiseptik boMib, yog‘ochga yaxshi shimiladi.
Moyli antiseptiklarga toshko‘mir, antrasen, slanes moylari kiradi. 
Moyli antiseptiklar (qo‘ngMr rang) oMkir hidli, to‘q jigarrang, kuchli 
toksinlovchi xususiyatli boMib, suvda yuvilmaydi, metall qismlarni 
korroziyalamaydi. Bu bilan ishlangan yog‘ochlami ochiq havoda, yerda 
yoki suvli sharoitda (ko‘prik va qoziq konstruksiyalari, shpallar, suvosti 
inshootlari va h.k.) ishlatiladi.
Antiseptik pastalar bitum, eruvchan shisha, giltuproq va shu kabi 
bogMovchilar hamda natriyli ftorid yoki kremneftorid antiseptiklari va
213

---

dispers toMdiruvchilar asosida tayyorlanadi. Pastalar namlanish ehtimoli 
bor yog‘och konstruksiyalarni himoyalashda ishlatiladi. Yog‘och buyum va 
konstruksivalar turli usullarda antiseptik bilan qayta ishlanadi: moslamalar 
vositasida sepish, sovuq va issiq vannalarda shimdirish, avtoklavda bosim 
ostida shimdirish, pastalami surish.