To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

MPa
C ho‘zi-
lishda
Siqilishda
Radial
kuchlar
ta’sirida
Statik
siqilish­
da
Ij
gnabargli daraxtlar
Listven-
nitsa
660
0,52
125.0
64,5
9,9
111,5
Qarag‘ay
500
0.44
103,5
48.5
7.5
86.0
Yel
445
0,43
103.0
44,5
6,9
79.5
Pixta
375
0,39
67,0
39.0
6,4
68^5
-----
Tog‘
archasi
400
0,40
80,0
40,0
6,6
72,0
Yaproqli daraxtlar
Eman
690
0.43
123
57,5
10,2
107,5
Oq qayin
630
0,54
168
55.0
9.3
109.5
Buk
670
0,47
123
55,5
11.6
108.5
Lipa
495
0.49
121
45,5
1 8,6
88.0
Chinor
520
0.46
140
52,0
10.0
102,0
Terak
580
0,48
120
48,0
9,2
94,0
Yog‘ochning nam ligi mustahkamligini kamaytiradi. Yog‘ochda 
uchraydigan ko‘z!ar, qiyshiq qatlam, buralish, cherish kabi nuqsonlar uning 
mexanik xossalarini yomonlashtiradi. Igna bargli daraxtlar yog‘ochlari 
bargli daraxtlar yog‘ochlariga nisbatan agressiv muhitlarga chidamli 
bo‘ ladi. Yog‘ochning buzilish tezligi agressiv muhitning konsentratsiyasiga 
bog‘liq. Kuchsiz ishqorlar va mineral kislotalarda yog‘och materiallar 
uzoq muddat xizmat qiladi.
209

---

13.4. Yog‘ochtting nuqsonlari
Yog ‘ ochning nuqsonlariga daraxt tanasining shakli о ‘ zgari shi, tuzilishi- 
ning normal holatdan farqlanishi, biologik omillar ta’sirida buzilishi kiradi. 
Yog‘ochning nuqsonlari uning sifatini pasaytiradi va ishlatish sohasini 
chegaralaydi. Nuqsonlar quyidagicha: ko‘zlar, yoriqlar, yog‘och tanasi 
normal shakli va tuzilishining buzilishi, rangining o ‘zgarishi, chirishi, 
qurtlashivashu kabilar.
К о ‘г1аг - daraxt tanasidagi kesilgan shoxdan qolgan asos. Daraxt 
qancha sershox bo‘lsa, undan tayyorlangan yog‘och ham shunchalik ko‘zli 
bo‘ladi. Ko‘zlar yog‘ochni qayta ishlashni qiyinlashtiradi va mexanik 
xossalarini (cho‘zilish) yomonlashtiradi. Ko‘zlar qirqimi doira, oval, 
cho‘zinchoq shaklda bo‘ladi (13.3-rasm).
13.3-rasm. Yog‘och ko‘zlarining turlari.
a) sog'lomko ‘z; b) shoxsimonko ‘z; d) tushib ketadigan ко ‘z.
Yoriqlar 
- ichki (m ag‘ziqurishi) vatashqiomillar (shamol, sovuq) 
ta’sirida yog'ochning tolalari bo‘ylabyorilishi natijasidir. Ularning chatnoq, 
ajroq, sovuqdan yorilish va qurib yorilish xillari bo‘ladi 13.4-rasm).
13.4-rasm. Yog‘och yoriqlari turlari.
a) xochsimon chatnoq; b) halqasimon ajroq; d) sovuqdan yorilish;
e) yoriqlar.
210

---

Chatnoq radial yo‘nalishda bo‘lib, yog‘och tanasining o ‘zagi orqali 
o‘tadi. Oddiy chatnoq ko‘ndalang kesimdagi 1-2 yoriqlardan iborat, bitta 
diametr bo‘ylab yo‘nalgan. Murakkab chatnoq ko‘ndalang kesimdagi 2 va 
bir necha yoriqlardan iborat, bir-biriga nisbatan burchak ostida joylashadi. 
Ajroq yog‘ochhing yillik halqa bo‘ylab yorilishi tolalarini buzadi, mahsulot 
sifatini pasaytiracli.
Daraxt qattiq sovuq ta’sirida ochiq yoki yopiq shaklda bo‘ylama 
yoriladi: yog‘och tabiiy yoki sun’iy quritilganda, yorilishi radial yo‘nalishda 
bo‘ladi. Yoriqlar yog‘och buyum sifatini buzadi.